چکیده:
در حوزهء شناخت،حاصل عصر روشنگری را به اعتباری میتوان در دو امر خلاصه کرد:1-نقادی بر بنیاد عقل 2-تلقی مکانیکی از طبیعت.در سایهء دو نگاه مذکور،روشنگری دچار بحران شد.در کمین نقادی شکاکیت نشسته بود و در کمین تلقی مکانیکی از طبیعت،اصالت ماده.شکاکیت باورهای متعارف انسان را در خصوص واقعیت مستقل از خویش سست میکرد و اصالت ماده باور به آزادی،خلود نفس و مانند آن را تهدید میکرد.لذا مسأله این بود که نقادی از شکاکیت و اصالت طبیعت از اصالت ماده نجات یابد. کانت با ایده آلیسم استعلایی،یعنی با ایجاد نسبتی بین عینیت و علیت،درصدد گذشت از این مسأله بود. تقلا و تمنای کانت با همه سترگی آن در زمان خویش،مورد پرسش قرار گرفت.مقالهء حاضر بعد از مقدمه و طرح مسألهء به بررسی این امر پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
"کانت و بحران شناخت در عصر روشنگری *علی مرادخانی دانشگاه آزاد اسلامی چکیده در حوزهء شناخت،حاصل عصر روشنگری را به اعتباری میتوان در دو امر خلاصه کرد:1-نقادی بر بنیاد عقل 2-تلقی مکانیکی از طبیعت.
این دو اصل روشنگری،یعنی نقادی بر بنیاد عقل و تلقی مکانیکی از طبیعت-که آن را به امر ممتد منبسط در فضا تحویل میکرد-موجب بحران روشنگری شد.
لذا ملاک و معیار حقیقت در حوزه خود آگاهی قرار میگرفت؛یعنی بایست ملاحظه میشد که آیا تمثلات با صور کلی و ضروری خود آگاهی انطباق دارند،یا نه؟ به این ترتیب ایده آلیسم استعلایی با تلقی تازهای از حقیقت در قالب انقلاب کپرنیکی از شکاکیت حاصل از نظریه بازنمایی ادراک رها شد و با تمایز بین پدیدار(فنومن)و ناپدیدار (نومن)اصالت طبیعت را از اصالت ماده نجات داد و راه برون شد از بحران روشنگری را هموار کرد»(همان:42)کار سترگ کانت،با این همه تقلا و تمنا،نتوانست تمام و کمال بحران روشنگری را فرو نشاند و بحران چون مار هودرا02یونانیان دگرباره با مناقشهء همه- خدایی (pantheism) و نقد بنیاد فلسفهء نقادی،یعنی استنتاج استعلایی،سر برآورد.
اما نقد کانت فقط«در حوزهء مناقشهء همه خدایی و باورهای دینی و اخلاقی خلاصه نشد؛بلکه در گوهر آن،یعنی امکان دانش تجربی و به تعبیری در استنتاج استعلایی،نیز راه یافت»(همان: 82).
امکان علم طبیعی در روشنگری خود یک مسأله بود،چرا که روشنگران آلمانی از شکاکیت هیوم و نقد او از علیت و تحویل آن به رسم و عادت به واسطهء ترجمهء آثارش به آلمانی در دههء 0571 با خبر بودند.
اما این که راه برون شد کانت از بحران بسنده بود یا نه،مورد نقد و نظر قرار گرفت."