خلاصه ماشینی:
"در آیات قرآن کریم, به بسیاری از نقاط جغرافیایی و تاریخی اشاره شده که همواره مورد توجه باستان شناسان قرار گرفته است: مصر, اصحاب حجر (سنگستان) سد ذوالقرنین, غار اصحاب کهف, ارم ذات العماد, سد مآرب, احقاف, رودی که بنی اسرائیل از آن گذشتند و فرعونیان در آن غرق شدند, و… فهم دقیق و روشن این مفاهیم در گرو آن است که یک مورخ و یا مفسر و یا فقیه نسبت به آنها شناخت همه جانبه پیدا کند و این شناخت بدون کمک گرفتن از دانش باستان شناسی ممکن نیست, گرچه بسیاری از این آثار تاریخی به تدریج بر اثر زمین لرزه ها, افت وخیز دریاها, ریزشهای آسمانی, سایش خاک و مانند آن دگرگون شده است, لکن این دعوت قرآن و فرمان به سیر در زمین روحیه کاوشگری و جست وجو را در پیروان خود بر می انگیزد و ضرورت مسأله باستان شناسی را برای درک و شناخت مکانهای مورد اشاره قرآن روشن می سازد.
)4 آیا در روی زمین نمی گردند, تا بنگرند که پایان کار پیشینیانشان چه بوده است؟ (افلم یسیروا فی الأرض فتکون لهم قلوب یعقلون بها…)5 آیا در زمین سیر نمی کنند تا صاحب دلهایی گردند که بدان تعقل کنند… این پرسشها, ضمن تحریک و ایجاد انگیزه در مسلمانان برای حرکت و گردش در اطراف و اکناف زمین و گشتن در جهان و سیروسفر در طبیعت و کوه و دشت و هامون این نکته را مطرح می کند که برای دریافت سنتهای تاریخی و نگرش به عاقبت و پایان کار تمدنهای عظیم و بناهای تاریخی و جغرافیایی, نباید تنها به مطالعه آثار پرداخت, بلکه باید همت کرد و رنج سفر برخود هموار ساخت و کوی به کوی و جای به جای جهان را در نوردید و به سیر آفاقی در کنار سیر انفسی دست زد6, تا به راز و رمز پیشرفتها و تمدنها دست یافت و از فروپاشی و سقوط آنها درس عبرت و تجربه آموخت (فتکون لهم قلوب یعقلون بها)."