چکیده:
«نفاق» از مهلکترین رذیلههای اخلاقی در زندگی فردی و اجتماعی، خصوصا
در حوزههای سیاسی، اعتقادی و اخلاقی است که زشتی آن بر کسی پوشیده
نیست. ظهور اولیه آن در صدر اسلام با مفهومی که در فرهنگ اسلامی رقم
خورده است، از موضوعاتی است که عدهای از علمای عامه را به اثبات ادعای خود
مبنی بر پیدایش اولیه آن در مقطعی خاص از بعثت پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآلهوسلم وادار کرده
است. پافشاری این عده بر ادعایشان، انگیزهای است برای تعمق در مستندات و
دلایل این گروه از منظر قرآن، مباحث علوم قرآنی و بررسی واژههای همسو و
آیههای مکی و مدنی، تا نادرستی این ادعا را ثابت کنیم. هر چند این ادعا در پی
زدودن دامن عدهای از صحابه پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم بهویژه مهاجرین از نفاق صورت
گرفته است، ضمن تمجید و قبول عظمت بسیاری از مهاجرین به سبب تلاش
گسترده آنها در به بار نشستن نهضت اسلامی، عدهای نیز حقیقتا از چنان
ایمان صاف و زلالی برخوردار نبودند که این امر با دلیل مکفی به اثبات رسیده
است.
خلاصه ماشینی:
"نه تنها نام بردن از منافقان، دلیلی بر مدنی بودن آیهها و سورهها نیست، بلکه خود دلیلی بر وجود نفاق و منافق در مکه است و بنا بر آنچه در استدلال نخست در خصوص لغت و اصطلاح «مرض» گذشت، هر مقدار از ابتدای بعثت میگذشت، این پدیده ناپسند و زهراگین، از حالت «فردی» خارج و وضعیت «گستردهتری» به خود میگرفت، به طوری که اگرچه در آغاز بعثت در قالب لفافه و اشاره بیان میشد، اما قبل از هجرت پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم همانطوری که در سوره عنکبوت آمده است، صریحا از این گروه خطرناک یاد شده است و در ادامه، در مدینه در شرح حال مفصل آنها آیههایی نازل شده است.
(5) هر چند ما در صدد اثبات اینکه «بسم الله الرحمن الرحیم» مبنای ابتدای سوره است و اینکه «بسمله» جزء سوره است، نیستیم، اگر از این دریچه هم نگریسته شود، معلوم میشود که تمام سوره عنکبوت مکی است؛ چرا که اگر ملاک ابتدای سوره، «بسم الله» باشد، کسانی که قائلاند یازده آیه نخست سوره مدنی است، باید تمام سوره را مدنی بنامند، در حالی که به مکی بودن آن اجماع دارند و اگر ملاک دیگری برای آن دارند، دلیل مدنی بودن این آیههای نخستین چیست؟ نتیجه با توجه به دلایل ذکر شده، سوره عنکبوت کاملا مکی و دلیلی بر مدعای ما بر «وجود نفاق در مکه» است؛ چرا که سوره عنکبوت از آخرین سورههای نازل شده در مکه است و قرآن نیز با توجه به اهمیت موضوع و همچنین علنی شدن برخی امور، به صراحت از آن یاد کرده است."