چکیده:
از عناصری که در زیبایی سبک قرآن و بلاغت فائق آن نقش دارد، چگونگی طرح مطالبی با
چندگونگی موضوع و شیوة تلفیق یا تفکیک موضوعات و نحوه ارتباط آنها با یکدیگر است.
در این نوشتار به بررسی آن بخش از آرایهها، صنایع بدیعی و کاربرد آنها در قرآن
کریم میپردازیم که در ارتباط با چگونگی چینش و عرضه موضوعات و بسط و گسترش آنها در
قالبهای «لف و نشر»، «تقسیم»، «جمع»، «تفریق»، «به هم پیوستن برخی از آنها»،
«اجمال و تفصیل» و «پیاپی آوردن کلمات با یک نقش خاص در ترکیب» میباشد. در این
جستار کوشش شده است تا هریک از این آرایهها در قرآن جستوجو شود و نمونههای
مناسب هر عنوان ذکر شود.
خلاصه ماشینی:
"[1] تقسیم «تقسیم» همانند لف و نشر است؛ بدین صورت که نخست، دو یا چند چیز یاد میشود و سپس برای هر یک، وابستگانی آورده میشود؛ با این تفاوت که در تقسیم، سخنور آشکارا نشان میدهد که کدام وابسته مربوط به کدام فقره است؛ به عبارت دیگر، تقسیم، لف و نشری است که در آن، ارتباط فقرات نشر با فقرات لف، به طور دقیق، مشخص شده باشد.
?یوم تبیض وجوه و تسود وجوه فأما الذین اسودت وجوههم أکفرتم بعد إیمانکم فذوقوا العذاب بما کنتم تکفرون٭ و أما الذین ابیضت وجوههم ففی رحمة الله هم فیها خالدون?؛[2] در آغاز این آیات چهرههای مردم در روز قیامت به دو گروه سپید و سیاه تقسیم میشود، سپس آنچه دربارة سیاهرویان و سپیدرویان به وقوع میپیوندد، با طریقه مشوش، تفصیل داده میشود.
?إذ قال الله یا عیسی إنی متوفیک و رافعک إلی و مطهرک من الذین کفروا و جاعل الذین اتبعوک فوق الذین کفروا إلی یوم القیامة ثم إلی مرجعکم فأحکم بینکم فیما کنتم فیه تختلفون٭ فأما الذین کفروا فأعذبهم عذابا شدیدا فی الدنیا و الآخرة و ما لهم من ناصرین٭ و أما الذین آمنوا و عملوا الصالحات فیوفیهم أجورهم و الله لایحب الظالمین?؛[1] در این آیات، خداوند در خطابش به حضرت عیسی?، همه را در یک حکم مشترک قرار داده، میفرماید: همه شما به سوی من باز خواهید گشت و میانتان در آنچه اختلاف کردهایدـ داوری میکنم، سپس حکم یاد شده دربارة کافران و ایمانآورندگان را تفصیل میدهد."