خلاصه ماشینی:
"بنابراین تردیدی نیست که قمی(ره) یکی از دانشمندان مورد اعتماد شیعه بوده و کتاب تفسیری نیز داشته است؛ اما کتابی که به نام «تفسیر القمی» در دو جلد چاپ شده و اینک موجود است، آیا همان کتاب تفسیری است که علی بن ابراهیم قمی(ره) تألیف کرده و شیخ طوسی(ره) به آن سند صحیح داشته است، یا آمیختهای از آن و غیر آن است؟ از ظاهر کلام آیت الله خویی(ره) در مقدمه سوم معجم رجال الحدیث استفاده میشود که استناد تفسیر قمی موجود به علی بن ابراهیم در نزد ایشان مسلم و قطعی بوده است؛ زیرا وی از جملهای که در مقدمه همین تفسیر موجود ذکر شده،13 به عنوان سخن علی بن ابراهیم در مقدمه تفسیرش، یاد میکند و میگوید در این کلام دلالت آشکاری است که وی در این کتابش جز از ثقه روایت نمیکند.
23 این تفسیر از کتابهای مورد اعتماد شیخ حر عاملی(ره) نیز بوده که در وسائل فراوان از آن روایت نقل کرده است و در فایده چهارم از خاتمه وسائل، آن را از کتابهای مورد اعتمادی که موءلفان آنها و غیر آنان به صحت آنها شهادت داده و قرائن بر ثبوت آنها قائم شده و از موءلفان آنها به تواتر رسیده و یا صحت نسبت آنها به ایشان معلوم است، به شمار آورده است،24 و در فایده پنجم، طرق خود را به آن کتابها که مشتمل بر نام علمای بزرگ شیعه است و تردیدی در صحت آن نیست، ذکر کرده است.
4. همچنین از توضیحاتی که در این تفسیر برای برخی کلمات یا جملههای آیات 8 ـ 25 سوره بقره بدون استناد به روایتی و حتی بدون تعبیر «قال» ذکر شده،38 به دست میآید که همه آنها از موءلف بوده و مستند به روایتی نیست؛ چنان که قسمتی از آنها در تفسیر برهان به عنوان سخن علی بن ابراهیم نقل شده است."