چکیده:
امروزه دین و دین ورزان در معرض هجوم انواع سؤالات و پرسشهایی واقع شدهاند که پاسخهایی درخور میطلبد و از این میان،بخشی از سؤالات در مقولههء رابطهء میان علم و دین میگنجد؛مبنی بر این که آیا میان علم و دین تعارضی رخ نموده است یا خیر؟و اگر پاسخ مثبت است،چه راه حل و پاسخی میتوان برای حل این تعارض ارائه داد؟
میان علم و دین،به لحاظ منطقی،چهارگونه رابطه محتمل است:
1.آنها را میتوان به دو حوزهء کاملا متفاوت متعلق دانست که طبعا با یکدیگر کاری ندارند.
2.میان آن دو تعارض و اصطکاک برقرار است؛ولی برای حل تعارض، اولویت را به دین بسپاریم.
3.در حل تعارض،اولویت را به علم دهیم.
4.با حفظ حرمت و جایگاه علم و دین،قائل به مشارکت و همکاری میان آن دو باشیم.
این مقاله میکوشد با بهرهگیری از شواهد و ادله،سه رابطه نخست را نقد کرده، برمبنای رابطه چهارم،یعنی با اعتقاد به این که باید ضمن حفظ حرمت و جایگاه علم و دین، به مشارکت میان آن دو قائل باشیم،تعارض مذکور را حل و فصل نماید.
خلاصه ماشینی:
"میگنجد؛مبنی بر این که آیا میان علم و دین تعارضی رخ نموده است یا خیر؟و اگر پاسخ
بلکه علم ممکن است از راههای دیگری غیر از حس و تجربه نیز فراهم آید (مصباح یزدی،اخلاق دذ قرآن،ج 2،ص 26-25)؛بنابراین علم،در این اصطلاح،همه
دلیل است که واژه علم در متون و منابع دینی اسلامی ما تنها بر علوم دینی اطلاق نشده
46؛روم/9؛کهف/19؛ق/6)بشر را در کل به مطالعه و تحقیق در جهان هستی ترغیب میکنند که شامل علوم مختلف تجربی نیز میشود.
در خصوص نسبت میان علم و دین در کل سه دیدگاه یا نظریه متفاوت وجود دارد:
تضادی آشکار وجود دارد(نظریه تعارض میان علم و دین)؛ 2.
اوج شکوفایی علوم تجربی هیچ گاه موضوع تعارض علم و دین پیش نیامد.
علوم تجربی از دو جهت با آموزههای دینی مسیح در تعارض قرار گرفته است:
معرفت علمی محدود به تجربه قابل ادراک حسی است ولی دین در حوزهای کاملا
1. اولا چرا تنها بر سیال بودن معرفت دینی و تاثیرپذیری آن از دیگر معارف،اصرار و تاکید میشود؛درحالیکه معرفت علمی نیز همواره دستخوش تغییر و تحول است.
البته این سخن بهرهای از حقیقت را با خود به همراه دارد که اگر ما تمایز میان علم و
آنها را افاده نمیکند بلکه نشان دهندهء نوعی تمایز میان علم و دین در تبیین است.
2. دین خطوط کلی برخی از علوم را ارائه داده است و دانشمندان با استفاده از آنها
از قواعد عقلی و قوانین عقلانی موجود در بعضی از نصوص دینی میتوان کلید فهم بسیاری از متون فقهی را به دست آورد،در زمینهء علوم تجربی نیز میتوان اینگونه عمل"