خلاصه ماشینی:
"1ـ در این مرحله, موضوع را در حوزه تفکر و اندیشه شیعه دنبال می کنیم, از این رو از ذکر مسایل و موضوعات اجتهاد و منبع شناسی آن, در میان اهل سنت صرف نظر کرده و آن را به فرصتی دیگر وامی گذاریم.
2ـ سرفصلهایی که ارائه می شود به مباحث درون دینی اجتهاد و مرجعیت اختصاص دارد و از مباحث برون دینی که برخی کلامی و برخی دیگر جامعه شناسانه به این موضوعات نظر دارد, صرف نظر کرده و اذعان داریم که آن مباحث نیز بسان موضوعات درون دینی, درخور درنگ و تأمل بسیار است و باید صاحبان فکر و اندیشه بدان توجه کنند.
از (الذریعة الی اصول الشریعة) نوشته سید مرتضی علم الهدی (م436ق) گرفته تا (کفایة الاصول) اثر آخوند محمد کاظم خراسانی (م1329ق) از (اجتهاد و تقلید) بحث شده است.
از آن زمان که (عروة الوثقی) تألیف سید محمد کاظم طباطبایی یزدی(ره) (م1337ق) محور تدریس و تألیف در فقه استدلالی شد, مباحث (اجتهاد و تقلید) به عنوان اولین مبحث در فقه مورد توجه قرار گرفت.
رساله های عملی که حاوی فتاوای مراجع تقلید است, از زمان شیخ اعظم انصاری به این طرف با احکام (اجتهاد و تقلید) آغاز می گردد.
پدیدار شدن موضوعات جدید در باب اجتهاد و مرجعیت, مانند: شورای افتا, رابطه مرجعیت و حاکمیت, تعدد یا تمرکز مرجعیت و… سببی دیگر برای پرداختن به این موضوع است.
3. طرح شبهاتی دربار برخی آرای گذشته در مسأله اجتهاد, مثل شرط رجولیت در مرجع تقلید, یا اعتراض به برخی متعلقات آن مانند: سبک (رساله نویسی) از دیگر عوامل پردازش جدید این مبحث است."