چکیده:
روضه المنجمین، شهمردان بن ابی الخیر، به تصحیح و تحقیق جلیل اخوان زنجانی، مرکز نشر میراث مکتوب و کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران 1382، 670 (پنجاه و دو + ???) صفحه.
در پی ورود اسلام به ایران، زبان عربی، که نخست زبان دین بود، در اندک زمانی جای زبان پهلوی را گرفت و زبان دیوانی نیز شد. تا قرن پنجم هجری بسیاری از نوشته های پهلوی به عربی بازگردانده شدند. نویسندگان ایرانی هم غالبا آثار خود را به زبان عربی می نوشتند. متعاقبا گروهی از نویسندگان به نگارش آثار فارسی یا ترجمه و تحریر فارسی نوشته های عربی پرداختند.
در زمینه نجوم به ویژه احکام نجوم که مردم عادی بدان توجه بیشتری نشان می دادند نیز، تا قرن پنجم هجری، آثار متعددی به زبان عربی نوشته شده بود و نیاز به نوشت آثار فارسی در این باب یا برگرداندن آثار عربی به فارسی شماری از نویسندگان و مترجمان را به این راه کشاند. یکی از کتاب هایی که در پاسخ به این نیاز پدید آمد همین روضه المنجمین بود.
خلاصه ماشینی:
"قدیمترین نسخهء موجود تقریبا چهل سال پس از تاریخ تألیف کتاب نوشته شده و شش نسخهء شناخته شدهء دیگر در فاصلهء قرنهای نهم تا یازدهم هجری استنساخ شدهاند و این نشان میدهد که روضة المنجمین از زمان نگارش تا شش قرن همچنان مورد توجه اهل این صناعت و مأخذ تألیفات دیگر بوده است.
(-روضة المنجمین(چاپ عکسی)،صفحات مختلف؛نیز-جهانپور 5531،ص 998) دربارهء تصحیح حاضر شماری از پژوهشگران معاصر،گذرا و گاه حتی بهتفصیل،به روضة المنجمین و مؤلف آن پرداخته و اطلاعاتی دربارهء آنها به دست دادهاند؛از جمله سید جلال الدین طهرانی،که نسخهای از روضة المنجمین را در اختیار داشته،در مقالهای که به سال 1131 در مجلهء ارمغان منتشر شده،پس از معرفی کوتاه شهمردان،پارههایی از روضة المنجمین را بهعنوان نمونهء نثر قدیم فارسی نقل کرده است.
کتاب با پیشگفتار مصحح آغاز میشود که،در آن،پس از مطالبی دربارهء تاریخ زبان فارسی و خطهای به کار رفته برای نگارش آن و همچنین دربارهء نوشتههای نجومی و منجمان،نسخههایی از روضة المنجمین که در تصحیح از آنها استفاده شده معرفی شدهاند و،در پی آن،زیر عنوان«ویژگیهای نثر»،مطالب گوناگونی،از رسم الخط و ویژگیهای Tetrabiblos (1) (2)در مآخذ دیگر،این کتاب را به ارسطو نسبت دادهاند.
در جای دیگر،باز شاهدی از ایندست استنتاج مییابیم:مصحح این قول شهمردان در سبب تألیف کتاب راکه گفته است:ازبهر آن روضة المنجمین به لفظ پارسی کرده که در نجوم کتاب«به تازی بسیار است و منجم را با لغت تازی دانستن بسی شغلی نیست»دلیل آنگرفته که «در زمان شهمردان رازی باید کتابهای بسیاری به زبان فارسی در دست بوده باشد»."