چکیده:
جنگهای نامتقارن که در کترینهای نظامی و امنیتی پس از حوادث یازده سپتامبر رونقی فراوان یافته،هرچند پدیدهای جدید نیست،اما از نظر تأثیرگذاری بر اجرای حقوق بشردوستانه در جنگهایی که برپایه این دکترین ممکن است صورت گیرند،قابل توجه و تحلیل است.در جنگهای نامتقارن،نابرابری و تفاوت فاحش توانمندیهای نظامی طرفهای متخاصم-اعم از اشخاص بین المللی یا بازیگران غیر دولتی-توجیهی استراتژیک برای دست زدن به اقدامات نامتعارف(حتی به کارگیری شیوهها و ابزارهای جنگی ممنوعه یا زیر پاگذاشتن اصول تفکیک،منع درد و رنج بیهوده و حرمت بیطرفی)تلقی میگردد،چرا که در این دکترین،به کارگیری قدرت نظامی تنها در راستای حصول نتیجه(عدم شکست در جنگ با دشمن قوی)تعیین و گزینش میگردد. از طرف دیگر،دولتهای قوی نیز در اقداماتی که علیه استراتژی جنگ نامتقارن طرف دیگر(ضد استراتژی جنگ نامتقارن)انجام میدهند،حقوق بشردوستانه را نقص خواهند کرد.در این نوشتار،چارچوب کلی جنگ نامتقارن از منظر موازین بشردوستانه حقوق درگیریهای مسلحانه،تحلیل و ارزیابی میگردد.
خلاصه ماشینی:
"در جنگهای نامتقارن،نابرابری و تفاوت فاحش توانمندیهای نظامی طرفهای متخاصم-اعم از اشخاص بین المللی یا بازیگران غیر دولتی-توجیهی استراتژیک برای دست زدن به اقدامات نامتعارف(حتی به کارگیری شیوهها و ابزارهای جنگی ممنوعه یا زیر پاگذاشتن اصول تفکیک،منع درد و رنج بیهوده و حرمت بیطرفی)تلقی میگردد،چرا که در این دکترین،به کارگیری قدرت نظامی تنها در راستای حصول نتیجه(عدم شکست در جنگ با دشمن قوی)تعیین و گزینش میگردد.
جنگ نامتقارن،برپایه اختلاف فاحش و فراینده توانمندیهای متعارف نظامی طرفهای متخاصم در درگیریهای مسلحانه-اعم از داخلی و بین المللی-استوار است2و در این چارچوب است که با تکیه بر ضعفهای یک طرف و نقاط قوت طرف دیگر،درگیری مسلحانه شکل میگیرد و در نتیجه آن طرف ضعیف تلاش میکند تا ضریب به کارگیری توانمندیها و همچنین ضریب شناخت و سنجش آسیبپذیریهای خود و دشمن را در سطح بالا نگه دارد.
به عبارت بهتر،با اینکه واژه«تروریسم»و«اقدام تروریستی»با نوعی ارزیابی و قضاوت منفی همراه است و بیاختیار،بر عدم مشروعیت آن دلالت دارد،اما جنگ تروریستی به منزله جنگی نامتقارن،الزاما نامشروع به نظر نمیرسد،بلکه در شرایطی که بدون رعایت ضوابط رزمندگان مشروع یا علیه غیرنظامیان و اهداف غیر نظامی با اهداف مورد حمایت خاص،بویژه جنبشهای امدادی صورت گیرد،مغایر حقوق بشردوستانه خواهد بود.
2. اصل تفکیک جنگ نامتقارن،مفهوم دشمن و طرف متخاصم را فراتر از آنچه حقوق بین الملل موجود ترسیم میکند،بسط میدهد و بدینترتیب،با خلق عناصر ارتباطی و علقههای بدیع میان وضعیت دشمن و لوازم شکست و پیروزی در جنگ،از حمله به غیر نظامیان و شهرهای مسکونی و اماکن بیدفاع و هرآنچه مورد حمایتهای عمومی و خاص حقوق بشر دوستانه است(از جمله مواد 59 و 60 پروتکل اول الحاقی)،دریغ نمیشود.
David Fidler,Weapons of Mass Destruction and International Law,ASIL Insight, (Feb. 2003),>www."