چکیده:
نویسنده به تناسب درس تعزیه(علمدار)در کتاب ادبیات فارسی سال اول دبیرستان، کوشیده است روند تکاملی تعزیه را در ایران از ابتدا تاکنون و نیز عناصر سازنده و پردازندهی آن را به اختصار و با استناد به چند منبع تبیین نماید.
خلاصه ماشینی:
"»(فرهنگ معین،ذیل همین کلمه) اصطلاح«شبیه»از قدیم هم برای واقعهای که بهوسیلهی شبیهخوانها اجرا میشد و هم برای هریک از افراد واقعه به (به تصویر صفحه مراجعه شود) کار میرفته یعنی نقشی که یک شبیهخوان اجرا میکرده است.
در این خصوص بنا به روایت«گوبینو»در آغاز سلطنت ناصر الدین شاه بین دویست تا سیصد محل جداگانه برای برگزاری تعزیه،اعم از تکیه و حسینیه و میدان،وجود داشته و هرکدام دویست سیصد نفر را در خود جای میداده است.
(بهرام (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) بیضایی،نمایش در ایران) گفتنی است در این دوره نه تنها تعزیه و تعزیهخوانی از حیث ابزار کار،نحوهی برگزاری و نسخهنویسی به کمال خود رسید،بلکه دستهگردانی هم با تشریفات دیگر و بهتری رونق گرفت.
بعد از ناصر الدین شاه تکیه دولت و تعزیهداری در آن از جلوه افتاد و مخالفت برخی از فقها با شبیه درآوردن برخی از (به تصویر صفحه مراجعه شود) مراسم تعزیه از اهمیت آن در کار عزاداری محرم کاست و به تدریج از حوزهی کارهای عمومی و دولتی به کنار رفت و جای آن را حرکت دستههایی گرفت که در ضمن آنها برخی از مراسم صوری این تعزیهخوانیها حفظ شده بود.
3. سخنوری: بیشترین نمود فن سخنوری در زمان صفویه است که موجب (به تصویر صفحه مراجعه شود) استقرار مذهب تشیع در ایران میشد.
5. عزاداری: تعزیه در عین این که جنبهی غنای نمایش را دربردارد،جنبهی خاص خود را،که تعزیتداری بر مرگ عزیزان دین است،کاملا حفظ میکند و از همین روست که محبان اهلبیت هنگام تعزیهخوانی چه اشکها که نمیریزندو چه نالهها که نمیکنند."