خلاصه ماشینی:
"کامران صفامنش یعقوب رشتچیان بهروز منادیزاده سیر تحول تاریخی بلوک شهری«پاساژ»در شهر تبریز بلوک شهری واقع در حد فاصل خیابانهای امام خمینی(ره)،شریعتی شمالی(شهناز سابق)، سرگرد محققی(امین)و فلسطین(ملل متحد سابق)،که به دلیل وجود گذر تاریخی«پاساژ»(کوچه پستخانه قدیم)به همین نام خوانده میشود،بخش شمالی محله کهنسال«ارمنستان»تبریز است که در پی احداث خیابانهای یاد شده در فاصله سالهای 83-0031 شمسی،از بافت شهری پیرامون خود جدا شده و به شکل یک بلوک شهری درآمده است.
بخشی از این گذر که مهادمهین نام دارد،قدیمیترین بخش آن است و پیشینه تاریخی بخش غربی آن(کوچه استپان خان)در حرکت به غرب کمتر میشود،به طوری که ربع غربی آن،در سالهای آغازین سده چهاردهم هجری شمسی و پس از تبدیل شدن گورستان گجیل به«باغ گلستان»و تفکیک زمینهای باقیمانده پیرامون آن و شکلگیری قطعههای ملکی جدید احداث شده است.
مسجد صمصام خان واقع در ضلع جنوبی تقاطع کوچههای«پاساژ»و آرامیان،و مسجد«قلعه بیگی»در ضلع جنوبی محل برخورد«پاساژ»و کوچه زرگرباشی بیتردید با سابقه ترین عناصر شهری (به تصویر صفحه مراجعه شود) کروکی شماره 1-محور تاریخی پاساژ به عنوان یکی از دو گذر ارتباطی دروازه مهادمهین و مجموعه بازار تبریز (به تصویر صفحه مراجعه شود) کروکی شماره 2-گذرهای اصلی بخش شمالی محله ارمنستان این مرحله به شمار میروند.
این خصوصیت،که در واقع شکل منحط و مسخ شده سویه عملکردی اولیه پاساژ به عنوان فضای شهری«تماشایی»و ویژه گذران اوقات فراغت و تفرج بود،از یک سو به واسطه نزدیکی به محله بدنام شهر و از سوی دیگر به دلیل استقرار پایانه مسافربری شهر تبریز در اوایل دههء 0531،در بخش شمال غربی بلوک در سالهای پیش از انقلاب تشدید میشد."