چکیده:
فرایند شکلگیری و تدوین آموزههای؟؟؟در جهان اسلام،موضوعی است که در نیم قرن اخیر موضوع پژوهشهای فراوانی بوده است که بیشتر آنها،در ادامهء آنچه به گونهء تلویحی«ایدئولوژی شرق شناسانه»اش میتواند خواند،1با تأکید بر وجه اندرزنامهای بودن ذهنیت سیاسیپرداز نخستین اندیشمندان ایرانی در این زمینه،کار خود را بیاغازیدهاند. روشن است که با چنین رویکردی،در بیشر موارد سادهانگارانه کوشیده میشود پیچیدگیهای موجود در بافتار اصلی آموزههای سیاسی در دوران اسلامی نادیده گرفته شود و دستامد تلاش نظریهپردازان در این حوزه تا حد بازنمود آرای سیاسی یونانی یا بازتاب اندرزهای اخلاقی ایرانی فرو کاسته شود. نگارنده به هیچ رو سر آن ندارد که کاستیهای این رویکرد را یکسره برنماید،اما،بر آن است که پیچیدگیهای مطرح در چنین برررسیهایی را،دست کم در مجال یک مطالعهء موردی،یادآور شود.
خلاصه ماشینی:
"نوموس و پولتیا:پسزمینهء معرفتی رسالة الصحابة از چشمانداز بحث ما،آنچه در رسالهء المنطق جلب نظر میکند،تعبیر«عمل»به«تدبیر»و«سیاست»،و همسان گرفتن این دو مفهوم است؛که به تعبیر یونانی، شاید به گذار از«نوموس» (nomos) به«پولتیا» (poleteia) در گام نخست،و آنگاه به همسان گرفتن آن دو بتوان از آن یاد کرد؛چنانکه در این معنی با آنچه ارسطو در کتاب اول سیاست دربارهء تدبیر منزل و (به تصویر صفحه مراجعه شود) ردهبندی علوم بر پایهء کتاب المنطق فصل هشتم از کتاب ششم اخلاق نیکوماخوس دربارهء تقسیم فلسفهء عملی به تدبیر منزل و قانونگذاری و سیاست(به معنای جنبههای اجرایی و قضایی آن)آورده است،93همسان مینماید؛و میدانیم که اندکی پس از ابن مقفع،در اواخر سدهء دوم هجری،ابن بهریز نیز در این معنا،خویشکاری هر یک از گونههای سهگانهء سیاست را بر این چهار قسم بشمرده است:بنیاد نهادن سنتها، قضاوتهای استوار،محافظت در برابر دشمنان، مجاهدت برای دستیابی به آنچه کشف شدنی(:به دست آمدنی)است.
به همین دلیل هم،با توجه به بهرهگیری پولس پارسی از آثار ارسطو،در مجال این بحث بر آن است بر این نکته تأکید کند که چه بسا ابن مقفع در بحث خود در رسالهء المنطق از آثار مهم دیگری نیز بهره گرفته باشد،از جمله از کتاب سیاست ارسطو.
65 در واقع،هستند پژوهشهای متأخری که در آنها دربارهء نهضت ترجمه در جهان اسلام،که با بهرهگیری از کتابشناسیهای متفکران مسلمان سدههای میانه،از حضور کتاب سیاست ارسطو در میان آثار منطقی او در جهان اسلام نکاتی آمده است؛75و گویا کاربست این ترتیب در آثار یاد شده،از فهرست تألیفات ارسطو، نگاشتهء بطلمیوس غریب برای اغلس،با عنوان کتاب اخبار ارطاطالیس و وفاته و مراتب کتبه،برآمده بوده باشد؛85همچنان که این اثر،از منابع مهم آشنایی مسلمانان با اخبار ارسطو بوده است."