چکیده:
شاعران زبان فارسی بارها از"نوشیدن شراب به یاد کسی" سخن گفتهاند.تکرار این تصویر بیانگر پیشینهی اسطورهای آن است.مقالهی حاضر به منظور تبیین این موضوع در ادبیات فارسی نگاشته شده.نگارنده عقیده دارد که این امر بازمانده و تغییرشکلیافته از آیینهای قربانی در نخستین روز فروردین هر سال است که به منظور نذر و پیشکش به درگاه ایزدان انجام میشده است.تغییر شکل این اسطوره بیانگر ارج نهادن به مقام یاران غایب از نظر است.
خلاصه ماشینی:
"(رودکی ص 86)کشم دست یکبار دیگر به می خورم یاد شاه جهاندار کی
بیازید و آن جام پرباده کرد به یاد شهنشاه آزاده خورد
(بهمننامه ص 844-154-254)می زابلی سرخ در جام کرد بهمنی به روی زواره بخورد سه پور فریدون سه داماد اوی بخوردند می هرسه بر یاد اوی
به دست دگر جام پرباده کرد وزو یاد مردان آزاده کرد
بده ساقی نوش لب جام می بنوشم به یاد شه نیکپی
یکی جام زرین پر از باده کرد وزو یاد مردان آزاده کرد
دگر جام بر دست بهمن نهاد که برگیر از آن کس که خواهی تو یاد
یافت که شاه بر پای ایستاد و به یاد او جام برداشت و سیکی خورد.
(امیر صغری ص 666/054/272/262/752/942) شراب انس اندر جام الفت به یاد دوست خوردن شاد باشد
یکی جام زرین پر از باده کرد
به یاد لعل لبش نوش کرده جام مدام
(سامنامه خواجو ص 921)به یاد شه شراب دور خورده ز جام سر سیه رخ لعل کرده
بر غیر اگر حرام است ما را حلال باشد ساغر می نوش کن شادی ما
(قاآنی ص 517/191)جام می نوش به یاد شه جمشیدشعار
(عمادی-سخن و سخنوران ص 925)سحر ماه چون جام ذوق آرند در مجلس به دور
(شکیب ص 054)بده ساقی آن جام پرآتشم که بر یاد جم جاه عادل کشم
(تذکره میخانه ص 876/557)بنوشم به یاد بتان جام می به مستی کنم راه بتخانه طی
بنوشم به یاد کسی جام می کنم پشت بر تخت کاوس کی
در«یاد»آمده است واژهی نوشیادتا جوهری زرگر جام شراب بر نوشد به یاد مجلس بزم خدایگان"