چکیده:
دهقانان به عنوان طبقهای از اشراف و نجبای اواخر دولت ساسانی، هسته و پایهی ملت ایران در این دوران را تشکیل میدادند و در قرون نخستین اسلامی نیز از بعضی جهات دارای اهمیت بودند. درواقع،آنان طبقهی اشرافی بودند که پس از سقوط دولت ساسانی توانستند ادامهی حیات داده و میراث کهن ایرانزمین را به نسلهای بعد انتقال دهند.در این تحول و تغییر موقعیت، دهقانان چندین نقش کلیدی را ایفا نمودند،از جمله اینکه آنان به عنوان میانجیهای دولت ساسانی و رعایای ایشان،در دورهی اسلامی نیز همین نقش را ایفا نمودند و خود از عوامل تسهیل فتح سواد ایران و حکومتداری اعراب بودند.آنان پس از فروپاشی دولت ساسانی،راویان داستانها و حماسهی ملی شاهان و قهرمانان اسطورهای ایرانزمین شدند،که فردوسی و سایر مورخان اسلامی از آنها یاد کردهاند.از طرف دیگر، دهقانان پس از فتوحات اسلامی توانستند در سایهی تخصص و تجربهشان در ادارهی امور محلی و آشناییان با رعایا و کشاورزان،نقشگردانندگان واقعی حکومتهای نخستین اسلامی را بازی کنند و فاتحان نیز ادارهی امور محلی و اراضی فتح شده را به آنها سپردند.
خلاصه ماشینی:
"مجلهی مطالعات ایرانی مرکز تحقیقات فرهنگ و زبانهای ایرانی دانشگاه شهید باهنر کرمان سال سوم،شمارهی ششم،پاییز 1383دهقانان در دوران انتقال* (علمی پژوهشی) دکتر محمود طاووسی استاد دانشگاه تربیت مدرس تهران علی اصغر میرزایی دانشجوی دکتری تاریخ ایران باستان،دانشگاه تهرانچکیده دهقانان به عنوان طبقهای از اشراف و نجبای اواخر دولت ساسانی، هسته و پایهی ملت ایران در این دوران را تشکیل میدادند و در قرون نخستین اسلامی نیز از بعضی جهات دارای اهمیت بودند.
در این تحول و تغییر موقعیت، دهقانان چندین نقش کلیدی را ایفا نمودند،از جمله اینکه آنان به عنوان میانجیهای دولت ساسانی و رعایای ایشان،در دورهی اسلامی نیز همین نقش را ایفا نمودند و خود از عوامل تسهیل فتح سواد ایران و حکومتداری اعراب بودند.
از آنجا که در بعضی منابع در استان ازدواج قباد در هنگام عزیمتش به سرزمین هیاطله،از بزرگ شهر به عنوان اسوار واسپهبد نام برده شده و همچنین،در گزارش طبری آمده که مروزان،شهربان خسرو پرویز دو پسر داشت که یکی زبان و شعر عربی دوست داشت و دیگری اسوار بود و به پارسی سخن میگفت و چون یک دهقان میزیست25،بنابراین،دهقانان علاوه بر داشتن تیول و ادارهی روستاها،اسوار نیز بودند و احتمالا در اواخر دوران ساسانی اسواران از دهقانان بودند که سربازان استخدامی جدید به حساب میآمدند.
دهقانان در کنار دبیران قشری بودند که در سایهی نفوذ و اقتداری که در اواخر دولت ساسانی و در خلال حکومت اسلامی به دست آورده بودند،توانستند به بقای خود امیدوار باشند،چرا که سایر اشراف و نجبای درجهی اول ساسانی یا از ایران خارج شده یا به گوشهای فرار کرده بودند."