چکیده:
انسان دو بعد مادی و روحانی دارد و اسلام به هر دو بعد آن توجه کرده است. در بعد روحانی، در پی پرورش انسان های والایی است که به کمال رسیده اند و در بعد مادی، رهنمون هایی را برای انسان دارد تا وی در راستای هدف های معنوی، نهایت بهره وری را از لذت های مادی و دنیوی ببرد و این دو مقوله در اسلام جدا از هم نیستند برخلاف دیگر نظام های اقتصادی که در پی هدف های مادی هستند.
این مقاله اثرات مقوله ای به نام کرامت انسانی را که از جمله مقوله های اخلاقی و ارزشی بخش اقتصاد است بر کنش ها و رفتارهای اقتصادی بررسی می کند، نویسنده بر این باور است که انگیزه ها و رفتارهای «انسان کریم» با اهداف نظام اقتصادی اسلام سازگار است و برای رسیدن به این مطلب ضمن تبیین مفهوم، اقسام و مراتب کرامت انسانی و بیان ویژگی های اقتصادی انسان کریم، انگیزه ها و رفتارهای وی، اهداف نظام اقتصادی اسلام را مطرح می کند و به این نتیجه ها رسیده است:
1. انسان کریم بر خلاف انسان اقتصادی نظام سرمایه داری، با اهمیت دادن به منافع جمعی و رعایت موازین الاهی در پی بیشینه کردن سر جمع لذت های مادی و معنوی است؛
2. انگیزه ها و رفتارهای اقتصادی انسان کریم در جهت اهداف نظام اقتصادی اسلام است و با آنها مطابقت دارد؛
3. بر پایی صحیح و اجرای مناسب نظام اقتصادی اسلام کرامت انسانی را پدید یا حفظ می کند.
Human has two aspects that Islam has considered both of them in its criteria. Upbringing prominent humans to reach to their perfection in spiritual aspect and leading them in the way of catching spiritual purposes as well as enjoying material and spiritual pleasures in material aspect are two categories has considered in Islam. They are combined with each other unlike other economic systems just maximize material gain and profit.
It is studied in this paper the effect of human munificence as an ethical and normative category in economics on economic behavior and action. The belief of the writer is that human behaviors and incentive is compatible with economic system of Islam. In this regard، to prove this purpose it would specify: munificence concept، human munificence categories and economic characteristics of merciful human، its incentives and behavior and purposes of the economic system of Islam. It is concluded that:
1Despite of homo economicus in capitalism merciful human maximizes spiritual and material enjoyments in accordance with divine standards and emphasizing on collective interest;
2.The economic behavior and incentives of merciful human is accordance with purposes of economic system of Islam;
3.Correct implementation of economic system of Islam creates and preserves human munificence.
Human، Human Munificence، Economic System of Islam، Capitalism، Spiritual and Material
خلاصه ماشینی:
وي ضمن بيان مباني هستي شناسي ، خداشناسي و انسان شناسـي ، اهـداف کلـي نظـام اقتـصادي اسلام را در سه محور امنيت ، رشد و عدالت اقتصادي بررسي مي کند و همچنين انگيزه هاي نظام اقتصادي اسلام را در سه مبحث تأمين رفاه در راسـتاي سـعادت انـسان ، انگيـزه هـاي صرف درآمد و انگيزه هاي کسب درآمد را در جهت سعادت انسان بحث مي کنـد و در ايـن زمينه ها نوشتار کاملي است (ميرمعزي ، ١٣٧٨: ١٤٧ – ٦٣).
در کتاب هاي تفسيري و کلامي نيز به بحث کرامت انساني پرداخته شده اما در مقاله يـا کتـابي مشاهده نشده است که رفتار و انگيزه هاي اقتصادي انسان کريم مورد بررسي قـرار گيـرد و آن را با اهداف نظام اقتصاد اسلامي تطبيق دهد.
روش مقاله در بررسي اين موضوع روش اسنادي و کتابخانه اي است و سرانجام به ايـن فرضيه مي رسد که انگيزه ها، آرمان ها و رفتارهاي انسان کريم و اهداف نظام اقتصادي اسلام با يکديگر سازگارند به گونه اي که انگيزه هـا، اهـداف و رفتارهـاي انـسان کـريم در جهـت اهداف نظام اقتصادي اسلام بوده و در پي کسب سعادت دنيوي و اخـروي اسـت و هـدف حداکثر کردن سرجمع لذت هاي مادي و اخروي با اصل قـرار دادن لـذت هـاي اخـروي و رضايت خداوند متعال است و از طرفي نظام اقتصادي اسلام با تحقق اهدافش انـسان هـاي کريم را تربيت مي کند و با رفتارهاي آنها سازگار است .
انگيزه ها، آرمان ها و رفتارهاي اقتصادي انسان کريم با انگيزه هـا و آرمـان هـاي نظـام اقتصاد اسلام سازگار است اما با انگيزه ها و آرمان هاي نظام سرمايه داري منافات دارد؛ ٨.