چکیده:
تا کنون کتابها و مقالات متعددی در باره تشریح زیباییهای شعر حافظ نوشته شده است . در این مقاله ، ضمن اشاره به چند ایهام و اشاره نویافته در شعر خواجه شیراز ، سابقه کاربرد برخی از ایهامها در شعر بدرچاچی ، شاعر صنعت گرای قرن هشتم ( زنده به سال 745 هجری قمری ) ارائه شده است .
خلاصه ماشینی:
"(البته به معنی کلمة خضر(سبز) و پرهای سبز طوطی هم باید توجه داشت): خضر مرغانم از آنم سبز پــوش بو که دانم کردن آب خضر نوش من نیــــارم در بـر سیمرغ تاب بس که از چشم خضرم یـک آب (عطار، 1383: 268) کار این کلمه، علاوه بر معنی مشهور «عمل»، امر از «کاشتن» نیز هست و در اشعار زیر خواجة شیراز به هر دو معنی مذکور این کلمه توجه داشته است: من اگر نیکم و گر بد تو برو خود را کوش هــر کسـی آن درود عاقبـت کار که کشت (2/78) من همان ساعت که از می خواستم شد توبهکار گفتم ایــن شاخ ار دهــد بــاری پشیمانی بود (2/212) ایهام شنیداری بادام در شعر زیر از حافظ بین کلمة «دام» در «بادام» و «قفس» ایهام شنیداری (ایهام تبادر) برقرار است: واله و شیداست دایم همچو بلبل در قفس طوطی طبعم ز عشق شکر و بادام دوست (2/63) در شعر بدرچاچی نیز آمده است: در آفتــاب، آهــوی بادام مست تو گر تیغ نیست، تیر چرا در نیام شـد زهی دو آهوی صیاد مست تو بادام کشیده زلف سیاه تو مـاه را در دام خروش «خروش» در بیت زیر کلمة «خروس» را به ذهن متبادر میکند که با «عرش» تناسب دارد: وقت صبح از عرش میآمد خروشی عقل گفت قدسیان گوئی که شعــر حافــظ از بر میکننــد (10/194) قدما معتقد بودند که خروسی در عرش است که خروسان زمین آوازخوانی خود را با آواز او تنظیم میکنند؛ نظامی میگوید (معدنکن، 1378: 164): شنیـدم کـه بالای ایــن سبز فرش خروسی سپید است در زیر عرش چو او بر زند طبل خــود را دوال خروسان دیگـر بکوبنــد بــال البته لغویون معتقدند که «خروش» و «خروس» از یک ریشهاند، «واژه خروس از ریشة xraos به معنی خروشیدن و غریو برآوردن و خروشان و مویان مشتق شده است» (عبدالهی، 1381: 339 ) که در این صورت معنی ایهامی مذکور تقویت میشود."