چکیده:
دریای کاسپین دریایی است بسته که طبق قراردادهای 1921 و 1940 میلادی به صورت مشاع بین ایران و شوروی اداره میشد.از سال 1991 و به دنبال فروپاشی شوروی سابق اوضاع کاسپین نیز تغییر پیدا کرده و سه کشور جدید در این حوزه موجودیت پیدا کردند.با افزایش تعداد کشورهای حوزه کاسپین شرایط حاکم بر این دریا نیز تغییر کرده و زمینههای جدیدی را برای حضور جمهوری اسلامی ایران در حوزه کاسپین به وجود آورده است.تا قبل از آن،به علت حضور شوروی در مرزهای شمالی ایران و بسته عمل کردن آن دولت،ارتباط در شمال ایران با همسایه شمالی بسیار ضعیف بود.اما پس از فروپاشی شوروی،با آزادی ملتهای مسلمان از چنگال کمونیسم و توجه به گرایش آنها به اسلام، از یک سو و وجود اشتراکات مذهبی،تاریخی،زبانی و...با جمهوری اسلامی ایران شرایط جدیدی برای همگرایی در منطقه بوجود آمد.این نزدیکی کشورها از جهات مختلف به یکدیگر باعث شده تا کشورها در زمینههای اقتصادی در منطقه به همگرایی دست یابند.اما از نظر نظامی شرایط تا حدودی متفاوتتر است که البته این امر نیازمند سیاست فعال جمهوری اسلامی ایران در حوزه کاسپین میباشد تا بعنوان یک قدرت منطقهای توان تأثیرگذاری بر منطقه را داشته باشد.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به آنچه که در این گفتار ذکر گردید میتوان چنین نتیجه گرفت که جمهوری اسلامی ایران در منطقه کاسپین پس از فروپاشی شوروی نسبت به قبل از آن دارای فرصتهای همگرایی متفاوتی میباشد بطوری که در قبل از فروپاشی شوروی ایران تنها زمینه همگرایی را با این جمهوری در زمینه نظامی جستجو میکرد اما با فروپاشی شوروی و فراهم آمدن شرایط جدید اقتصادی ما شاهد ایجاد زمینههای همگرایی در زمینههای مختلف اقتصادی با دو حوزه آسیای مرکزی و قفقاز در شرق و غرب این حوزه هستیم که شالوده تمامی این زمینههای همگرایی را میتوان در مشترکات تاریخی و حوزه در روابط خارجی و نیاز به مرزهای ایران برای تبادلات تجاری خلاصه نمود.
حال اگر جمهوری اسلامی ایران قصد حفظ و گسترش این همگرایی را به سود خود داشته باشد و از واگرایی کشورهای منطقه براساس فشار غرب بخواهد جلوگیری کند باید در درجه اول با ایجاد یک روابط دیپلماتیک فعال با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز از بی توجه ماندن در امور قفقاز و آسیای مرکزی جلوگیری نماید چون تنها از این طریق و از راه وابسته نمدن اقتصاد منطقه به اقتصاد ایران با توجه به اشتراکات فرهنگی و تاریخی است که ایران قادر خواهد بود بر مشکلات ناشی از تهدیدات امنیتی غرب و واگرایی کشورهای منطقه از جمهوری اسلامی ایران فائق آید و حتی در این را با بهرهمند کردن اروپا از مسیر کوتاه و ارزان ایران به آسیای جنوبی و جنوب شرقی زمینههای درهم تنیدگی اقتصاد ایران با اروپا را نیز بیش از پیش افزایش دهد و راه را برای حضور مقتدرانه ایران در منطقه فراهم آورد."