چکیده:
نجم الدین رازی از عارفان برجستهی ایرانی است که در اواخر قرن ششم و نیمه قرن هفتم میزیست.برخلاف بسیاری از عرفا و صوفیان که تنها به خودسازی و سلوک فرد میاندیشیدند،نجم الدین در مسائل سیاسی و اجتماعی نیز تأمل ویژهای داشت.بیگمان،آشفتگی اوضاع اجتماعی و عوامل دیگر از جمله مسافرتهای وی موجب شد که دردمندانه به آنچه بر مردم میگذرد،بیندیشد و در صدد یافتن چارهای برای حل مشکلات و رفع ستم و فساد و تباهی برآید و دست کم در آثار خود از جمله مرصاد العباد و مرموزات اسدی،ضمن ناروا دانستن شیوههای حکومتی ظالمانه،و ریشهشناسی ناهنجاری حکومتها،الگویی مناسب ارائه دهد که در صورت تحقق آن،سعادت دنیا و آخرت مردم تأمین گردد.بنابراین،در سلوک عرفانی،فراتر از خلوت گزینی و ریاضت فردی میاندیشید و فرایند عمومیسازی سلوک عرفانی را مطرح مینماید.
در نظر وی،هر گونه رفتار پادشاه،عوامل حکومت و صاحبا حرفه و پیشه،به شرط اینکه غفلت از خداوند نباشد و در جهت رضای حق و شفقت بر خلق باشد، بخشی از سلوک راه الهی تلقی میشود.او برای رسیدن به الگوی برتر حکومتی، نگرشی اسوهگرا دراد و برای نشان دادن نمودار عینی آن به استناد قرآن و آموزههای دینی،حکومت داوود و سلیمان را شاهد میآورد که حکومت دین و دنیا را با هم داشتهاند.عدالتمحوری و رعیتپروری را مهمترین رکن حکومت صالح میداند و معتقد است نظام هستی دستگاهی منظم و به هم پیوسته است که همگی برای معرفت جویی انسان آفریده شده است.
خلاصه ماشینی:
"نجم الدین ابو بکر محمد رازی،از نویسندگان و صوفیان نامدار ایرانی است که در سال 375 هـ.
نگارنده براساس نوشتههای نجم الدین و به ویژه مرصاد العباد و مرموزات اسدی و نیز رساله الطیور،
بیشتر آثار نجم الدین رازی در چند دههی اخیر به چاپ رسیده است.
قرار داده است؛آقای دشتی نیز فصلی از کتاب خود را به نقد دیدگاه نجم الدین اختصاص داده است.
سیاسی را بر نمیتافتند،جدا میداند و بر این باور است که نجم الدین رازی با نوشت کتابهای مرصاد
شیخ نجم الدین رازی معروف به دایه در عمل و نظر عارفی اهل سیاست است و در بخش بزرگی از اثر
تمایلات سیاسی نجم الدین نظر افکنده است در حالی که نجم الدین جدا از مسائل سیاسی و نقد امور حکومتی،در سلوک عرفانی نیز نگرشی غیر فردی دارد و با کسانیکه عرفان و سلوک را در زاویهی
اندیشهی عرفانی و اجتماعی نجم الدین در این اثر جلوهگر است.
پس به حقیقت چون نظر کنی دنیا و آخرت و هشت بهشت و هفت دوزخ و آنچه در میان اینهاست جمله در پرورش این تخم به کار میباید تا
ای کاش نجم الدین به این نکته نیز اشاره کرده بود که پیامبر در مدت ده سال زندگی در مدینه،
بدیهی است که در این جا نجم الدین نگرشی تأویلی دارد.
نجم الدین نیز در باب پنجم مرصاد،پس از بیان سلوک ملوک و ارباب فرمان در فصلهای بعدی به
شاید نجم الدین برای تحقق اندیشهی داور شاهی این نظریه را مطرح میکند و انتظار دارد که در"