چکیده:
مواد رادیو اکتیو یکی از انواع آلایندههای محیط زیست بشری هستند که با توجه به
استفاده روز افزون از مواد اتمی در تولید انرژی، امروزه مورد توجه قرار گرفته است.
آلودگی ناشی از این مواد ممکن است در اثر استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی باشد
مانند: دفع زایدات هستهای، نیروگاههای هستهای، یا در نتیجه جنگهای هستهای و
بمبهای اتمی ایجاد شود. بر اساس مقررات عرفی و نیز طبق مفاد معاهدات مربوط به آن،
وارد کردن خسارت غیر لازم، و قابل اجتناب به محیط زیست به طور مستقیم و غیر مستقیم
ممنوع است. کنوانسیونهای چهارگانه ژنو در سال 1949 که تقریبا کلیه کشورها در آن
عضویت دارند، در مواد 35، 53 و 147 کنوانسیون چهارم خود، به حمایت از محیط زیست
پرداختهاند. استفاده از سلاحهای اتمی با توجه به آثار فوری و دراز مدت آن مانند
ضایعات ژنتیکی، اصول حقوق بینالملل بشر دوستانه را نقض مینماید. طرح تصویب شده
توسط کمیسیون حقوق بین الملل راجع به مسؤولیت دولتها در سال 1976، آلودگی هوا و
دریاها را در سطح گسترده به عنوان مسؤولیت بین المللی دولتها قلمداد کرده است.
دیوان بینالمللی دادگستری درباره درخواست مجمع عمومی و سازمان بهداشت جهانی در
خصوص قانونی بودن استفاده از سلاحهای اتمی چنین نظر داد: «تهدید یا استفاده از
سلاحهای اتمی عموما مخالف قواعد حقوق بین الملل و قابل اعمال در نزاعهای مسلحانه
است و کشورها هنگامی که مشروعا و ضرورتا از افزار نظامی استفاده میکنند، باید
ملاحظات زیست محیطی را در نظر بگیرند و شرایط ضرورت و تناسب را رعایت نمایند.»
خلاصه ماشینی:
"حقوق بین الملل و دفن زایدات هستهای 1) تدابیر بینالمللی اتخاذ شده در خصوص جلوگیری از آلودگی پسماندههای رادیواکتیو از کشف انرژی اتمی تا کنون حجم پسماندههای رادیو اکتیو تولید شده ناشی از صنایع هستهای، زیردریاییها، ماهوارهها و آزمایشات سلاحهای هستهای، دائم رو به افزایش است.
ماده یک این کنوانسیون مقرر میدارد که دولتهای عضو باید به صورت فردی و جمعی، کنترل همه منابع آلودگی دریایی را تشویق کنند و به ویژه خود را معتقد سازند که جهت جلوگیری از آلودگی دریا توسط زایدات و مواد دیگری که به سلامت بشر آسیب میرسانند و به منابع و حیات دریایی و تعادل محیط خسارت وارد میکند یا برای بهرهبرداریهای مشروع دیگران از دریا مزاحمت ایجاد میکنند، همه تدابیر عملی را بکار گیرند.
ج) تأسیسات هستهای: احداث و بهرهبرداری از تأسیساتی که برای کار با مواد رادیو اکتیو یا دستگاههای پرتوساز ایجاد شدهاند، نیاز به داشتن پروانه مخصوص دارد، مرجع ذیصلاح در این مورد وزارت بهداری و حفاظت محیط زیست است.
5 ) نظام هستهای کشورایران الف) آلودگی با مواد رادیو اکتیو: از آنجا که آلودگی ناشی ازمواد پرتوزا تابع مقررات خاص خویش است و حفاظت از این نوع آلودگی زیر نظر سازمان انرژی اتمی ایران، انجام میگیرد لذا به تدابیر به کار گرفته شده در این خصوص در ایران میپردازیم.
علاوه بر موارد قانونی فوق، ایران با توجه به عضویت در آژانس بینالمللی انرژی اتمی و عضویت در کنوانسیونهای مربوط به آن، موظف است که مقررات داخلی خود را با تعهدات سپرده شده در کنوانسیونها برای حفاظت در برابر آلودگیهای اتمی وفق دهد؛ زیرا به موجب ماده نهم قانون مدنی، مفاد این قراردادها در حکم قانون قابل اجرا در ایران است."