چکیده:
یکی از ویژگیهای عصر ما، توسعة فزایندة شیوههای بهرهمندی از ابزار و تکنیکهای
نوین است که بشر امروز را در تطبیق با مکانیزم جدید زندگی، دچار بحرانهایی کرده
است.لازمه چاره اندیشی در بهینه سازی مطلوب از فنآوری مدرن، تدوین قوانین کارآمدی
است که بشر را در گسترة ارتباطات فردی، اجتماعی و بین المللی یاری رساند و او را بر
حل مشکلات موجود توانا سازد.جایگاه چنین تحولاتی در اندیشه پویای اسلامی، این ضرورت را قطعی مینماید تا در
صدد تعاملی صحیح و مناسب برآید. بخش عمدهای از این رسالت بر عهدة مجتهدان و
فقیهانی است که به نیازها و راه حل مشکلات میاندیشند. در این نوشتار، موضوع اجتهاد
و فقه پویا و ضرورت اندیشیدن به مسایل نوین، از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته
است.
خلاصه ماشینی:
"بر همین اساس آنچه را که جامعه انسانی بدان نیازمند است، لازم است که اهل آن بدان به عنوان یک ضرورت اجتماعی و واجب کفایی بپردازند تا سایر انسانها را در آن نیاز مستغنی سازند؛ لذا در آیه «نفر» خداوند متعال دربارة وجوب این مسأله، خصوصا درباره فقاهت در دین در قالب استفهام توبیخی، میفرماید: «فلو لا نفر من کل فرقه منهم طائفه لیتفقهوا فیالدین»؛ (توبه، 122) چرا نباید از هر قوم و ملتی عدهای در صدد برآوردن نیاز دینی و فقهی مردم برآیند و جهت تحصیل و اجتهاد و فقاهت، رنج جابجایی و هجرت را بپذیرند تا پاسخگوی نیاز سایر افراد ملت خویش گردند؟فقیه بلند مرتبه شیعی، صاحب جواهر، در این زمینه میگوید: «بنا بر نظر مشهور فقیهان امامیه تحصیل مرتبه اجتهاد واجب است؛ زیرا نظام زندگی انسانها برپایه آن است، بلکه در این موضوع دیدگاهی است که قایل به وجوب عینی برای این امر است».
مرحله استخراج که همان تدبر تفحص و جستجودر متون دینی برای یافتن ادله و مواد لازم در جهت مستندات خویش است، از پیچیدگی و گستردگی خاصی برخوردار میباشد؛ مثلا در عرصه ارزیابی آیات، تشخیص آیات الاحکام از غیر آن، قواعد شناسی در آیات، استخراج اصول و قواعد کلی از آنها، معناشناسی آیات، توجه به نوع حکم، موضوع، متعلقات حکم و درک حاکم و محکوم، مطلق و مقید، عام و خاص و نیز ورود به زمینههای شأن نزول، عرف شناسی زمان صدور، شرایط زمان و مکان نزول، شناخت امور جزیی از کلی و موارد خاص از موارد عام و دقت در تطبیق سایر ادله با ادله قرآنی، اینها همه از مواردی است که فقیه و مجتهد بعد از گذراندن دورههای مقدماتی و پیش نیازها، بایستی بدانها بپردازد."