خلاصه ماشینی:
"در شیوه آموزش مکتبخانهای پیشازهمه خواندن قرآن مدنظر است تا نوشتن و تحریر آن، امیرخسرو دهلوی، شاعر پرآوازه، در قطعهای معروف به مکتب اشاره میکند و چنین میسراید: همی کردم حدیث ابرو و مژگان او هردم چو طفلان سوره نون والقلم خوانان به مکتبها در بسیاری از کتب لغت تعریف معین و شخصی برای واژه مکتب ذکر شده از جمله در کتاب لغت دکتر محمدمعین آمده است: «مکتب خود اسم مکان است و نیازی به اضافهنمودن "خانه" ندارد ولی در زبان فارسی مکتبخانه رایج است».
محتشم کاشانی شاعر پرآوازه چنین میسراید: از بس که در مشق جنون رسوا شدم پیرانهسر خندند بر من نوخطان، طفلان مکتبخانه هم اگر ملا زن باشد معمولا مکان مکتبخانه در منزل ملا قرار دارد ولی برای مکتبخانه پسران و دخترانی که ملای مرد دارند در بخش جنوبی مسجد حجره یا حجرههایی تعبیه میکنند تا کلاس درس در آنجا برپا شود.
اگر کلاس درس یا مکتبخانه نیاز به تعمیرات اساسی یا بازسازی و مرمت داشته باشد هزینه آن از طرف ملا و شاگردان پرداخت میشود در غیر این صورت مردم روستا یا محله در موعد معین در حد توان به مکتبخانه کمک میکنند.
برای مثال مولوی سراجالدین از ملاهای قدیمی و با سابقه شهر ایرانشهر روایت میکند؛ هنگامیکه بهرامخان در قلعه قدیمی شهر ایرانشهر مکتبخانه شبانهروزی دایر نموده بود مبلغی از بیتالمال را بهعنوان هزینه ملا و شاگردان درنظر گرفت تا از نظر مالی تأمین باشند این مبلغ تا به امروز در بسیاری از موارد از طرف خیرین پرداخت شده است."