چکیده:
اصطلاح«فرهنگ زبانی»یکی از اصطلاحات تخصصی حوزهء جامعهشناسی زبان و مردمشناسی زبان است.مفهوم«فرهنگ زبانی»،مؤلفهها و رابطهء آن با برنامهریزی زبان موضوع مورد بحث این مقاله است.توجه علمی و موشکافانه به موضوع فرهنگ زبانی در سطوح خرد و کلان آن، برای تحلیل،تعلیل و تنظیم برخی مسائل اجتماعی زبان و از جمله برنامهریزی زبان لازم و مفید است.به همین دلیل،ابتدا مؤلفههای تشکیلدهندهء فرهنگ زبانی مورد مطالعه قرار میگیرد. سپس یکی از این مؤلفهها(یعنی نگرش زبانی)و رابطهء سازههای آن با یکدیگر با اجرای یک پژوهش میدانی در میان فارسیزبانان شهر تهران مورد مطالعه قرار میگیرد.این مطالعه نشان میدهد که میتوان فرهنگ زبانی را شامل نگرشها،باورها،هنجارها و سرمایههای زبانی دانست.ضمن این که نگرش زبانی خود شامل سه ساحت پیکره،شأن و زبانآموزی است. بررسی هریک از این سه ساحت نگرش زبانی از جنبههای آگاهی،احساس و رفتار نشان داد که از میان مؤلفههای تشکیلدهندهء نگرشهای زبانی ساکنان تهران،مؤلفهء احساس بهطور کلی و احساس نسبت به شأن زبان فارسی به ویژه،بیشترین سهم را در نگرش زبانی و در نتیجه ساختار فرهنگ زبانی فارسی زبانان دارد.این یافته بر اهمیت مؤلفهء احساس و عاطفی فرهنگ زبانی فارسیزبانان تهران دلالت دارد.به نظر میرسد که توجه به عوامل عاطفی به منزلهء جزئی از فرهنگ زبانی،در تحلیلهای جامعهشناختی زبان فارسی و تنظیم و ترویج برنامههای زبانی از اهمیت ویژهای برخوردار باشد.
خلاصه ماشینی:
"برای اطلاعات بیشتر در این زمینه رجوع شود به داوری:6831 زبان فرهنگ بنیاد است و به نظر میرسد که توصیه به توجه به منابع انسانی(مخاطبان و متولیان) در برنامهریزی زبان نوعی توجه به فرهنگ زبانی جامعه است.
در نمودار زیر رابطهء فرهنگ زبانی و مؤلفههای آن با تأکید ویژه بر مؤلفهء نگرش زبانی و سازههای آن ترسیم شده است: (به تصویر صفحه مراجعه شود) برای سنجش نگرشهای زبانی جامعهء آماری مذکور،پرسش نامهای حاوی سوالاتی دربارهء هر 9 حوزه(آگاهی از پیکره زبان فارسی،آگاهی از شأن زبان فارسی،آگاهی از زبانآموزی فارسی،احساس نسبت به پیکرهء زبان فارسی،احساس نسبت به شأن زبان فارسی،احساس نسبت به زبانآموزی فارسی و رفتار عملی در مورد پیکرهء زبان فارسی،رفتار عملی در مورد شأن زبان فارسی،رفتار عملی در مورد زبانآموزی فارسی)در میان 628 نفر از گروههای مختلف دانشآموز،دانشجو،دانشگاهی و فرهنگستانی توزیع شد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) تعیین میزان تأثیر هریک از مؤلفههای نگرش زبانی در کل نگرش زبانی چنانکه از آزمون رگرسیون مشاهده میشود،بالاترین ضریب تأثیر مؤلفهها در هوشیاری زبانی متعلق به مؤلفهء احساس نسبت به شأن زبان فارسی است(0/143 (B و پایینترین ضریب تأثیر متعلق است به موافقت با برنامهریزی زبان(0/310 (B .
ترتیب تأثیر مؤلفههای سازندهء هوشیاری زبانی ساکنان تهران به قرار زیر است: احساس نسبت به شأن فارسی،احساس نسبت به پیکرهء زبان فارسی،آگاهی از پیکره و آمادگی برای عمل در مورد زبان فارسی.
با توجه به پژوهش فوق به نظر میرسد که بخشی از فرهنگ زبانی فارسی زبانان ساکن تهران یعنی نگرشهای زبانی آنان بیشتر مبتنی بر احساس نسبت به زبان فارسی است."