چکیده:
به نظر آقای ملکیان، نظام مردمسالار هم الزام معرفتشناختی دارد و هم الزام
اخلاقی؛ اما این مقدار کافی نیست و باید برای جبران عیوب آن، معنویت را نیز افزود. مقصود از
معنویت هفت ویژگی خیرخواهی عام، نظارت درونی نسبت به خود، آزاداندیشی و... است.
خلاصه ماشینی:
"اما میتوان نحوه تفکر دومی هم به مسئله مردمسالاری و معنویت داشت و آن این است که نظام مردمسالاری، اگر شرط لازم بهروزی و سعادت مردم جامعه باشد، مسلما شرط کافی نیست.
پس کافی نیست که یک نهاد دموکراتیک درست کنیم؛ باید در درون خودمان هم اهل استدلال و گفتوگو باشیم و استدلال و گفتوگوی درونی بسیار مهمتر از این است که در بیرون رفتار دموکراتیک از خود نشان دهیم.
اگر جامعهای دارای بیشترین منابع طبیعی هم باشد و بهترین مشاوران اقتصادی و صاحبنظران اقتصادی را در اختیار داشته باشد، اما مردم برای کار ارزش قائل نباشند و بهکار فقط به چشم وسیلهای برای کسب درآمد نگاه کنند، این جامعه موفق نمیشود.
هنگامی که مردم به حضور خداوند در نهان وجود خویش ایمان داشته باشند و بدانند که او از رگ گردن به آنها نزدیکتر است، میان قلب انسان و خودش حائل است و حتی مکنونات قلبی انسان را بهتر از خود وی میداند، در این صورت، یک پلیس درونی بسیار قوی در آنها ایجاد میشود که بدون لحظهای غفلت و فتور همه چیز را زیر نظر دارد.
مسئولیتپذیری اجتماعی چرا و چگونه ایجاد میشود؟ اگر ایمان دینی نباشد، چرا یک فردی عادی باید خود را نسبت به حال و روز دیگران مسئول بداند؟ در سایه تعالیم دینی و نیز محبت عام الاهی است که انسان مؤمن نسبت به همنوعان خود احساس مسئولیت میکند و نیز نسبت به وضع اجتماع و اوضاع و احوال سیاسی ـ اجتماعی احساس تکلیف میکند و معتقد است که وظیفهای دینی دارد تا در ساختن جامعهای سالم و مرفه و آباد و با اخلاق تلاش کند."