خلاصه ماشینی:
"موضوع نگرش و نحوه دید نسبت به آینده یا آیندهپژوهشی، معمولا به طرق مختلف انجام میشود: از موضع فلسفی، سیاسی، سیاسی ـ مذهبی و دینی.
مقایسه تطبیقی برخی از این آراء آیندهپژوهانه بدین شکل است: به لحاظ فلسفی، فیلسوف، با هر نگرشی که باشد، به آینده نظر دارد و عقلانیت آدمی، او را به سوی کاوش درباره آینده میکشاند.
از موضع سیاسی، دو نظریه عمده وجود دارد: الف) نظریه پایان تاریخ از فرانسیس فوکویاما که میگوید: «لیبرال ـ دموکراسی شکل نهایی حکومت در جوامع بشری است و اصل آن این است که همه جوامع باید روزی تحت سلطه دموکراسی لیبرال درآیند و با آن معیار سنجیده شوند».
از موضع سیاسی ـ مذهبی میتوان اشاره کرد که این آیندهپژوهشی، دارای مبلغان بیشماری است که هم از طریق چاپ کتاب و نشریات و هم شبکههای تلویزیونی ماهوارهای گسترده، به تبلیغ آن مشغولاند.
یکی از تفاوتهای عمده گفتوگوی تمدنها با دیگر نظریات آیندهپژوهی این است که در گفتوگو، انسان، صاحب اراده و آزادی است؛ یعنی میتواند تصمیم بگیرد."