چکیده:
مسأله اختیار انسان و سازگاری آن با عقاید دیگر فلسفی و دینی از جمله مسایلی است
که صدرا به عنوان مؤسس حکمت متعالیه و لایب نیتس به عنوان یکی از فلاسفه بزرگ قبل
از کانت، پیرامون آن تحقیقات بسیاری انجام دادهاند.در این مقاله آراء این دو
دانشمند بزرگ در مورد اختیار انسان با هم مقایسه شده است و مسألهای که در پی یافتن
پاسخ آن هستیم، تعیین موارد تشابه بین افکار این دو فیلسوف در موضوع مورد نظر
است؛به این منظور برخی مقالات و نامههای لایب نیتس خصوصا نامههای او به کلارک و
مقالههای منادولوژی و گفتار درباره ما بعد الطبیعه و کتاب عدل الهی او همراه با
شرح لاتا بر منادولوژی و مقالات نقادانه شارحین دیگر او از جمله «کاتورا»و کتابهای
اسفار و رسایل فلسفی صدرا مطالعه و گزارههای مربوط به اختیار انسان استخراج شده
است؛پس از تجزیه و تحلیل و مقایسه آنها این نتیجه به دست آمده است که در مورد تعریف
اختیار و رفع تعارض ظاهری بین اختیار انسان و علم ازلی حق بین این دو دانشمند
توافق نظر وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
"در این مقاله آراء این دو دانشمند بزرگ در مورد اختیار انسان با هم مقایسه شده است و مسألهای که در پی یافتن پاسخ آن هستیم، تعیین موارد تشابه بین افکار این دو فیلسوف در موضوع مورد نظر است؛به این منظور برخی مقالات و نامههای لایب نیتس خصوصا نامههای او به کلارک و مقالههای منادولوژی و گفتار درباره ما بعد الطبیعه و کتاب عدل الهی او همراه با شرح لاتا بر منادولوژی و مقالات نقادانه شارحین دیگر او از جمله «کاتورا»و کتابهای اسفار و رسایل فلسفی صدرا مطالعه و گزارههای مربوط به اختیار انسان استخراج شده است؛پس از تجزیه و تحلیل و مقایسه آنها این نتیجه به دست آمده است که در مورد تعریف (*)استاد یار گروه الهیات دانشگاه اصفهان اختیار و رفع تعارض ظاهری بین اختیار انسان و علم ازلی حق بین این دو دانشمند توافق نظر وجود دارد.
2-در مورد رفع ناسازگاری ظاهری بین علم پیشین الهی و اختیار انسان همانطور که گذشت، لایب نیتس با تفاوت گذاشتن بین آنچه فقط یقینی است و صرفا ضرورت مشروط دارد با آنچه ضروری(به ضرورت فلسفی)است، این ناسازگاری را رفع میکند، چنانکه تنافی ظاهری بین اصل محمول در مفهوم خود را با اختیار انسان با همین بیان مرتفع میسازد و این پاسخ اساسی را نیز صریحا اظهار میدارد که آنچه متعلق علم الهی و در مفهوم کامل یک جوهر جزیی مندرج است، عمل با صفت اختیاری بودن است؛خداوند به عمل اختیاری علم داشته است، از اینرو این علم موجب جبر نمیشود."