چکیده:
ماجرای گروگانگیری در آبان ماه سال 1358، بی سابقه و منحصر به فرد بود و یک بحران سیاسی ـ حقوقی عمیق در سطح داخلی و بین المللی به دنبال آورد. بیانیه های الجزایر در واقع یک ابزار و قالب حقوقی است که دولتین ایران و امریکا برای حل این بحران سیاسی ـ حقوقی به کار گرفتند. به این ترتیب روند حل بحران از طریق دیپلماتیک که منتهی به امضای بیانیه های الجزایر گردید دارای ویژگیهای دوگانه ای است، بدین معنی که بیانیه های الجزایر از این حیث که در بردارنده مکانیسم مختلفی است که توانسته یک بحران سیاسی پیچیده و عمیق را خاتمه دهد، از نظر روابط بین الملل قابل مطالعه جدی است، و از این حیث که متضمن تعهدات عهدنامه ای طرفین می باشد و بویژه حاوی اسلوب حقوقی خاصی است که بر اساس آن یک دیوان داوری بین المللی برای حل و فصل اختلافات و دعاوی حقوقی و مالی طرفین تأسیس شده، از نقطه نظر حقوق بین الملل شایسته تحقیق و بررسی است.
خلاصه ماشینی:
بدون اینکه قصد مقایسه نهضت ملی شدن نفت در سالهای 1330ـ1329 با قضیه گروگانگیری به سال 1358 و در نخستین سال پیروزی انقلاب از این حیث که هر دو قضیه نمودهای تمام عیاری از مبارزه و مقابله با نفوذ خارجی و استقلالخواهی مردم در شرایط سیاسی متفاوت بهشمار میروند، در بین باشد؛ میتوانیم بگوییم بعد از ماجرای ملی شدن نفت و دعوایی که دولت انگلیس به حمایت سیاسی از شرکت نفت انگلیس علیه دولت دکتر مصدق در دیوان بینالمللی دادگستری طرح کرد، که البته این دعوا به نفع دولت ایران و در صلاحیت رد شد؛ انعقاد بیانیههای الجزایر و تشکیل « دیوان داوری دعاوی ایران ـ ایالات متحده» که اصطلاحا به دیوان لاهه معروف شده است، مهمترین و شاخصترین پدیده حقوقی در تاریخ 50 ساله اخیر کشور ما است.
درباره اجرای سایر تعهداتی که امریکا برعهده گرفته بود، لازم به یادآوری است که امریکا طی یک سلسله دستورات اجرایی جدید تحریمهایی را که به دنبال گروگانگیری بر علیه ایران وضع کرده بود لغو نمود (هرچند بعدها به بهانههای جدید تحریمهایی را مجددا برقرار نمود)، دعوای مطروحه بر علیه ایران و نیز دیوان بینالمللی دادگستری را که به محکومیت ایران به پرداخت خسارات منتهی شده بود مسترد کرد، و بالاخره دعاوی تجاری و قرار توقیفهایی که در محاکم امریکا علیه اموال ایران مطرح و صادر شده بود، به نوعی مختومه و لغو کرد و موانع انتقال اموال عینی ایران را تا حدودی مرتفع کرد، البته بهجز اموال دیپلماتیک و نظامی که بهعلت همین نوع ایرادات و تخلفاتی که در نحوه اجرای تعهدات امریکا وجود داشت، ایران دعوایی علیه آن دولت در دیوان مطرح کرد که آن قسمت که تا بهحال رسیدگی شده، به نفع ایران حکم صادر گردیده است و در بعض قسمتها تحترسیدگی میباشد.