چکیده:
به هنگام ارزشیابی آموزشی تصمیمهای متعددی باید اتخاذ گردد.دانش و معرفتهایی که
به ارزشیاب در تصمیمگیریهای خود کمک میکنند«مبانی»نامیده میشوند.سؤال این است که
مبانی ارزشیابی آموزشی چه هستند؟در این مقاله، تلاش میشود تا بر پایه توصیفی از فعالیتهای عمده ارزشیابی
آموزشی، مبانی اصلی آن با عناوین«اخلاقی»، «معرفت شناختی»و«سیاسی»معرفی شوند.در بحث
از مبانی اخلاقی، به مسأله«ارزش» در فرایند ارزشیابی اشاره میشود و از عینیگرایی
و ذهنیگرایی اخلاقی سخن به میان میآید و به دو مکتب عمده ذهنیگرایی اخلاقی، یعنی
سودمندگرایی و شهودگرایی، پرداخته میشود.در بحث از مبانی معرفت شناختی، انگارههای
تجربیگرایی، طبیعتگرایی و تعددگرایی معرفی میشوند.و، با طرح متغیرهای اساسی هر
یک از آنها، مقایسهای بین آنها انجام میشود.در بحث از مبانی سیاسی، دو جهتگیری
اساسی «تأکید بر نقش دولت»و«تأکید بر نقش عامه»و بنیادها و پیامدهای هر یک از آنها
مورد نظر قرار میگیرد.در ضمن توضیح هر یک از مبانی، به ذکر جایگاه هر یک از
الگوهای ارزشیابی اقدام میشود و در پایان نیز ارتباط الگوهای ارزشیابی با جنبههای
مختلف هر یک از مبانی اخلاقی، سیاسی و معرفت شناسی نشان داده میشود.
خلاصه ماشینی:
"جدول شماره 1:مقایسه انگارههای تجربهگرایی و طبیعتگرایی در معرفت شناسی الگوهای ارزشیابی * {T متغیرها تجربهگرایی طبیعتگرایی بنیادهای فلسفی 1-اثبتگرایی 2-جزءنگری 3-ارزش-آزاد 4-وحدت علوم 5-عینیگرایی 1-طبیعتگرای 2-کلگرایی 3-ارزش-بسته 4-تفکیک علوم 5-ذهنیگرایی روشهای مطلوب -آزمایشی(و نیمه آزمایشی) -کردار شناسی انسان، روان شناسی، بوم شناختی، قومنگاری کلنگر، مردم شناسی شناختی، قومنگاری ارتباط و تعامل نمادی مفاهیم کلیدی -آزمونپذیری، تکرارپذیری، ابطالپذیری، کنترل -معناداری، قاعدهمندی مشارکت، فهم، طبیعی بودن نوع طرح -از قبل تعیین شده، رسمی، دقیق جامع -باز، انعطافپذیر، کلی، خلاصه نمونه مورد بررسی -گسترده، تصادفی، از پیش تعیین شده -معدود، گزینشی، تعاملی دادههای مورد نظر -کمی، عینی، آشکار -کیفی، ضمنی، حدسی فضای بررسی -موقعیتهای قابل کنترل، آزمایشگاه -موقعیتهای طبیعی، زندگی عادی ابزار گردآوری دادهها -ابزار عینی:پرسشنامه، آزمون مقیاس درجه بندی، مصاحبه و مشاهده قالبدار -ابزارهای انسانی:مشاهده و مصاحبه باز، مشارکت در موقعیت، بررسی آثار نقش پژوهشگر ارزشیاب -عدم ارتباط با آزمودنی، جدایی از موقعیت، نظاره کردن همدلی با مخاطب، تماس گسترده و طولانی، حضور، همراهی، نقش بازی کردن شیوه تحلیل دادهها -پس از جمعآوری دادهها، آماری، قیاسی -ضمن جمعآوری دادهها، تفسیری، استقرایی T ادامه جدول شماره 1:مقایسه انگارههای تجربهگرایی و طبیعتگرایی در معرفت شناسی الگوهای ارزشیابی * {T متغیرها تجربهگرایی طبیعتگرایی ملاکهای ارزشیابی -از پیش تعیین شده -ظهور در جریان عمل(حادث) پیامد/نتایج -تشخیص توفیق، تسهیل تصمیمگیری -تعیین ارزش، تهیه پاسخ سؤالهای اساسی -آیا مطلوب متحقق شده است؟ -آیا میتوان بر کارایی افزود؟ -چه اثرهایی گذاشته شده است؟ -آیا موافقت با مخالفتی با برنامه وجود دارد؟ -آیا خبرگان و حرفهایها با آن توافق دارند؟ -آیا تفاوت مردم در نظر بوده است؟ ارزشیاب -فقط متخصص -مشارکت کننده(هر کسی) مخاطب -خواص(مدیران، تصمیم گیرندگان) -عوام(توده، مصرف کننده) T (*)این مقایسه بر پایه نظریات کیامنش(1372)و بولا(ترجمه ابیلی، 1375)تهیه شده است."