چکیده:
به علت تعداد کم و عدم گسترش شیعیان در مناطق مختلف و شرایط حاد سیاسی، اجتماعی و...، تشکیل سازمانی به نام وکالت در عصر امام باقر علیهالسلام و قبل از آن غیرممکن و غیرضروری بود. محدوده جغرافیایی سازمان وکالت، عربستان، ایران، عراق و شمال آفریقا بود. همه وکلای کل از طرف امام معصوم انتخاب میشدند و نقش مهمی در برقراری ارتباط میان شیعیان و مراکز استقرار رهبری شیعه ایفا میکردند و وجوه و نذورات شیعیان را در تمام ممالک اسلامی جمعآوری و به خدمت امام ارسال میکردند و در صورت تخلف از وظایف محوله مورد مواخذه واقع میگردیدند. این نهاد با همه فوایدش گاهی مورد سوء استفاده بعضی افراد قرار میگرفت و به صورت مدعیان دروغین وکالت بروز میکرد که موجب اخلال در کار این سازمان میگردید و ائمه علیهمالسلام با این افراد برخورد جدی داشتند و در بعضی مواقع حکم قتل آنها را صادر میکردند.
خلاصه ماشینی:
"برای پاسخ به این سؤالات، توجه به دو نکته لازم است که در مقاله بدان اشاره نشده است: اول آنکه تعداد شیعیان و میزان گسترش آنها در مناطق مختلف آنقدر نبوده است که نیاز به اعزام نماینده و وکیل از جانب امام باقر و امامان پیش از ایشان احساس شود.
درحالیکه این مطلب در بررسی وکلای ائمه و میزان رشد و نفوذ شیعیان در زمانهای مختلف بسیار کارگشا میباشد که ما به صورت فهرستوار به مناطقی که وکلای ائمه علیهمالسلام در آنجا فعالیت داشتهاند اشاره میکنیم: ـ ناحیه جزیرة العرب: مدینه، مکه، یمن، بحرین ـ ناحیه عراق: این ناحیه به عنوان یکی از مراکز اصلی تشیع، از مهمترین نواحی فعالیت سازمان وکالت بوده است.
ـ ناحیه ایران: ایران که در نقاط مختلف خود شیعیان بسیاری را جای داده است، از دیرباز یکی از مراکز مهم تشیع محسوب میشده و محل فعالیت وکلای ائمه علیهمالسلام بوده است که از میان مناطق مختلف شهرهای قم، آوه، ری، قزوین، همدان، اهواز، خراسان، سبزوار، مرو، بلخ از اهمیت خاصی برخوردار بودند."