چکیده:
اسلام دینی اجتماعی است و احکام فردی آن نیز آهنگ اجتماعی دارد و از آنها در جهت اصلاح و تقویت روابط اجتماعی و اجرای اهداف مقدس جامعه بهره میگیرد. هدف اسلام،نه تنها ساختن فرد دیندار،که جامعه دیندار است،جامعهای که روابط اجتماعی آن براساس اهداف و احکام دین سامان گیرد،جامعهای ارزشمند که در آن سعادت فرد با سعادت جامعه پیوند خورده و میان مسئولیتهای اجتماعی و ایمان اسلامی ارتباطی قوی و غیر قابل انفکاک به وجود آمده باشد. یکی از مسائل مهمی که اسلام در این راستا برای آن اهمیت قائل شده و در معارف قرآنی نیز مورد توجه قرار گرفته،اخلاق اجتماعی و جامعه اخلاقی مطلوب است؛زیرا اخلاق با ملکات نفسانی،تزکیه و تهذیب نفس،اعمال و رفتار فردی و روابط اجتماعی انسان ارتباط عمیق دارد و وجود جامعه اخلاقی مطلوب باعث تنظیم روابط انسان با خدا گشته و ارتباط او را با اعضای جامعه سامان میبخشد، همچنین رستگاری و کمال فرد و اجتماع انسانی را تضمین میکند.مرحوم علامه طباطبایی(ر ه)،از جمله حکما و دانشمندانی است که التفات ویژه به مسأله اخلاق اجتماعی و جامعه اخلاقی مطلوب در تفسیر المیزان و اندیشههای فلسفه خویش معطوف داشته و معتقد است که اخلاق از یک طرف هم مرز با اعتقاد و از طرف دیگر،هممرز با عمل و فعل میباشد. سعی نگارنده در این مقاله آن است که مهمترین ویژگیهای اخلاق اجتماعی مطلوب و ایدهآل قرآنی را از دیدگاه علامه طباطبائی(ر ه)مورد بحث و بررسی قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
"یکی از مسائل مهمی که اسلام در این راستا برای آن اهمیت قائل شده و در معارف قرآنی نیز مورد توجه قرار گرفته،اخلاق اجتماعی و جامعه اخلاقی مطلوب است؛زیرا اخلاق با ملکات نفسانی،تزکیه و تهذیب نفس،اعمال و رفتار فردی و روابط اجتماعی انسان ارتباط عمیق دارد و وجود جامعه اخلاقی مطلوب باعث تنظیم روابط انسان با خدا گشته و ارتباط او را با اعضای جامعه سامان میبخشد، همچنین رستگاری و کمال فرد و اجتماع انسانی را تضمین میکند.
اینجاست که میتوان گفت جامعه مطلوب اخلاقی مستلزم رعایت عهدها و وفای به پیمانهاست؛زیرا موجب مراعات حقوق دیگران توسط آدمی شده و هیچگاه منافع موقت و زخارف ناچیز دنیوی جای آن را نمیگیرد و این دسته انسانها هستند که خداوند در مورد آن ها فرموده: «بلی من اوفی بعهده و اتقی فان الله یحب المتقین» 6و همچنین کسانی که ناقضین عهدها و پیمانهای خود با خداوند و دیگران هستند: 1-برای ایشان در آخرت نصیب بهرهای نیست؛زیرا با اختیار خود بهرهء دنیوی را بر بهرهء اخروی برگزیدهاند.
شکوفایی اقتصادی:با گسترش امانتداری در جامعه،افزون بر ابعاد معنوی،اخلاقی و اجتماعی آن،در جهت شکوفایی اقتصادی نیز تأثیر فراوان دارد و این بدان سبب است که انسانهای امین از اعتماد و اعتبار بالایی در میان مردم برخوردارند و هرکس چنین باشد از هیچگونه دادوستد و مشارکتهای اقتصادی با وی دریغ نخواهد شد و در حقیقت او شریک مال مردم خواهد بود؛زیرا امام صادق(علیه السلام)فرمودهاند:«علیک بصدیق الحدیث و أداء الامانه،تشرک الناس فی أموالهم ؛بر شما باد صداقت در گفتار و پاس داشتن امانت که در این صورت،شریک مال مردم میشوید."