چکیده:
نطریه پردازی درباره شخصیت، مستلزم تصور یا برداشتی است که از ماهیت انسان می شود. تقریبا همه کسانی که در باب شخصیت به نظریه پردازی پرداخته اند، به گونه ای درباره مفروضه های مربوط به ماهیت انسان، دیدگاه خودشان را حداقل نسبت برخی مفروضه ها بیان کرده اند.
در این پژوهش، ابتدا دیدگاه ده نفر از نظریه پردازان شخصیت درباره مفروضه های اساسی مربوط به ماهیت انسان بیان، سپس با استفاده از یافته های علمی و الهام از متون دینی، دیدگاه اسلام با بهره گیری از روش استنباطی مورد بحث قرار گرفت. حاصل یافته های پژوهش در دو جدول به تفکیک آورده شده تا امکان مقایسه معناداری بین دیدگاه های گوناگون فراهم گردد.
خلاصه ماشینی:
"جدول (2): دیدگاههای ده نفر از نظریهپردازان در قبال مفروضههای اساسی دربارة ماهیت انسان شدید متوسط ضعیف میانه ضعیف متوسط شدید جبرگرایی ((( ( (( ( ((( آزادی غیرمنطقی ( (( (((((( منطقی جزء نگری ( ( ((( (((( (((( کلی نگری محیطی نگری ((( ((( ( ((( سرشتینگری تغییر ناپذیری (( (( ( ((((( تغییر پذیری عینیت ( ( ( (( ( (((( ذهنیت واکنش ( ( ((( (((( درون کنشی (تکامل) تعادلبرتر (((( ( (( تعادل حیاتی شناخت ناپذیری ((( (( ( (( ((( شناختپذیری آدلر( کلی( بندورا( اریکسون( فروید( راجرز( مزلو( آلپورت( اسکینر( موری( دیدگاه اسلام دربارة ماهیت انسان اکنون این سؤال مطرح است که براساس آموزههای دینی چه موضعی در ارتباط با مفروضههای اساسی، که نظریهپردازان شخصیت نسبت به ماهیت انسان مطرح کردهاند، میتوان اتخاذ کرد؟ جبر و اختیار با نگاهی گذرا به قرآن کریم، درمییابیم که به نظر قرآن، انسان موجودی مختار است.
طبیعت، تربیت از مجموعة آموزههای دینی به دست میآید که اسلام بر هر دو عامل وراثت (ژنتیک) و تربیت (محیط) تأکید دارد و دستورالعملهایی که در این زمینه دارد، نشان میدهد شکلگیری بخش عمده ای شخصیت آدمی را محصول تعامل وراثت و محیط میداند، اما به دلیل اینکه ادیان الهی ـ به ویژه اسلام ـ به رغم تفاوتهای وراثتی و ژنتیکی، برای هدایت همة انسانها آمده و تعلیم و تربیت انبیا، اختصاص به گروه خاصی ندارد، بلکه دعوت انبیا همگانی است و از سوی دیگر، ملاک ارزشگذاری و کرامت انسانها به تقوایی است که در پرتو ایمان و عمل صالح کسب میکنند، 103 میتوان نتیجه گرفت که طبیعت انسان به گونهای است که بیشتر تحت تأثیرعوامل تربیتی و محیطی است تا متأثر از عوامل وراثتی؛ البته این به معنای تأیید نظریة رفتارگراها که انسان را لوح سفید و منفعل محض میدانند، نیست."