خلاصه ماشینی:
از بین 114 پارادوکس که در پیکره 29 موجود است، نه فقره آنها بر اساس این الگو ساخته شده اند که در زیر ملاحظه میشوند:1-خاموشی(-)جواب است2-(چو)عدم(-)وجود بخش است3-دیوانه(و)فرزانهاند4-هیچ(-)کسام5-(ما و من)(-)بی ما و من باید شدن6-رویاروی(و)پشتاپشت آمدند7-نه مست(و)نه هشیار میروند8-مرتبه(-)فقر یافت9-(خویشتن)(-)بی خویشتن باید شدنالگوی شماره 5 و شماره 9 در بین تمامی پارادوکسهایی که جمعآوری شدهاند وضع استثنایی دارد و آن این است که هستههای قدامی آنها حذف به قرینه شدهاند که در این جا به این علت آنها را در داخل هلالها قرار دادهایم و در بیتهای مربوط این هستهها مستترند ولی به خوبی میتوان آنها را استنباط نمود.
این پارادوکسها در زیر نشان داده میشوند:1-بنوش درد فنا(گر)بقا همی خواهی2-شد کور (اگر چه)دیدهور بود3-پس همچو شمع زنده(-)بی خواب و خور زیند4-وز وجود خویش(-)پنهان میزیم5-درد عشق تو گر کنم چاره(-)بیشتر گردد6-زود شو محو(تا)تمام شوی7-از خویش(-)بیرون آمدن8-یار بیزار است از تو(تا)تو ای9-اول از خود(-)خویش را بیزار کنهسته خلفی پارادوکس شماره 3 از یک صفت مرکب یعنی «بیخواب و خور»تشکیل شده است.
نه فقره از ساختارهای متناقضنمای عطار منطبق بر الگوی هشتم هستند که عین آنها را در زیر میآوریم:1-از فنا(-)کمترین چیزی که میزاید بقا است2-گرد دایره نفی(-)عین اثبات است3-این جمله نشان(-)از بی نشان است4-هستی خود زیر پای آورد پست(-) در بلندی دست در اسرار کرد5-پیش از اجل بمرد(و)بدان زندگی رسید6-هر قطره(-)صد طوفان دارد7-این راز کسی شنود و دانست(که)از دیده و گوش کور و کر بود8-در گام نخست بود مانده(-)آن کو همه عمر در سفر بود9-در عشق هم نادان(-)هم دانا شدم10-(هم)از عدم(هم)از وجود دیده بر دوزب:شواهد.