چکیده:
در سالهای اخیر بررسی بافت کلان متنی و گفتمانی و تأثیری که گزینش قالبهای کلان سخن بر الگوهای نحوی میگذارند مورد علاقه و توجه زیاد زبانشناسان قرار گرفته است.بر همین اساس مقاله حاضر نتیجه تلاشی است که هدف آن علاوه بر تجزیه و تحلیل گفتمانی گونه خاصی از متون سانههای گروهی، یعنی سر مقالههای روزنامههای فارسی، پرداختن به ساخت نحوی آنها را نیز مورد نظر داشته است.بدین منظور، تعداد 60 سرمقاله بطور تصادفی از 6 روزنامه اخبار، کار و کارگر، جمهوری اسلامی، کیهان، ایران، و رسالت(از هر روزنامه 10 سرمقاله)انتخاب شدند.در سطح کلان، سرمقالهها براساس الگوی سه جزئی، شامل مقدمه یا راهنما، پیرو و نتیجه یا ارزشیابی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.هدف اولیه تحقیق حاضر یافتن پاسخ این سؤال بود که آیا بافت کلان گفتمان در دو زبان فارسی و انگلیسی متفاوت است یا نه؟قسمت اول مقاله پاسخ به این سؤال را ارائه خواهد داد.بخش دوم مقاله، انواع ساختار نحوی به کار رفته در جملات و ارتباط آنها را با عملکرد جملات در بافت کلان بررسی مینماید.نتایج به دست آمده، حاکی از آن است که سرمقالههای فارسی نیز براساس واحدهای سهگانه مورد نظر بولیوار، سازمان یافتهاند.این شباهت میان دو زبان فارسی و انگلیسی میتواند نشانهای از جهانی بودن بافت کلان گفتمانی باشد.همچنین نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل ساختار نحوی جملات، نشان میدهد که معمولترین قالب نحوی به کار گرفته شده در ساختار جملات، ساخت معلوم و پس از آن به ترتیب جملات ربطی و ساخت مجهول میباشد.علاوه بر آن مشاهده گردید که جملات استفهامی بیشتر در بخش مقدمه، جملات مجهول در جملات پیرو و جملات شرطی و ربطی در نتیجه به کار رفتهاند.در مجموع و با توجه به تجزیه و تحلیل جملات، سرمقالههای روزنامه/اخبار را میتوان"معمولی"توصیف نمود، کار و کارگر را"تأکیدی"، کیهان را"تعاملی"، "تفسیری"، "پیشنهادی"، "و"تأکیدی"، ایران را"تفسیری"و "ساده"، و رسالت را"غیر معلوم"نامید.همچنین از نظر ساختار جملات، دو روزنامه جمهوری اسلامی و کیهان دارای بیشترین جملات پیچیده بودند.
خلاصه ماشینی:
"5. نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل در سطح کلان اول:واحدهای کمینه که در ساختار کلان متون شرکت دارند، الگوهای متفاوتی(بر حسب نوع و تعداد اجزای تشکیلدهنده)از خود نشان دادند.
جدول 3 انواع، فراوانی و در صد الگوهای مختلف بندها در روزنامههای مختلف به تصویر صفحه مراجعه شود جدول شماره 4 تفاوت روزنامهها را از نظر بیشترین و کمترین موارد استفاده ساختارهای نحوی و انواع جملات پیچیده نشان میدهد.
جدول 4 بالاترین و پایینترین در صد ساختارهای نحوی در روزنامههای مختلف به تصویر صفحه مراجعه شود شکافته {L Cl L}، شرطی {L Cn L}، پرسشی {L Int. L}، ربطی {L C L}، مجهول {L P L}، معلوم {L A L}، جمله بیفعل {L Vl L}، نقل قول غیر مستقیم {L IDS L}، نقل قول مستقیم {L DS L}، شبه شکافته {L Pcl L}، پیچیده {L Cx L}، مرکب {L Cp L}، جمله ساده {L Sl L} +:داشتن بالاترین در صد ساختار مورد نظر -:داشتن کمترین در صد و یا فاقد بودن ساختار مورد نظر بر این اساس در مجموع میتوان سرمقالههای روزنامه اخبار را معمولی 44P}کار و کارگر را تأکیدی 45P}، رسالت را غیر معلوم 46P}، ایران را تفسیری 47P}، معلوم و سادهترین، کیهان را کنشی تعاملی، 48P}تفسیری، پیشنهادی، تأکیدی و مستند، و جمهوری اسلامی و کیهان را پیچیدهترین از نظر ساختار جملات توصیف کرد.
جدول 5 فراوانی و درصد ساختارهای نحوی مختلف مرتبط با هر یک از اجزای سه گانه در روزنامههای مختلف به تصویر صفحه مراجعه شود از طرف دیگر، با استفاده از جملات مجهول، همانطور که ریاضی(1989)معتقد است، نویسنده بیشتر بیطرف و کمتر نظر شخصی خود را بیان میکند."