چکیده:
در این نوشته تلاش شده است تا گوشههایی از زندگی و شخصیت ادبی سید صدر الدین
ابو الحسن علی بن ناصر حسینی، نویسنده زبده التواریخ شناسایی شود.اطلاعات به دست
آمده از منابعی که میتوانست به این جستجو کمک نماید گویای آن است که وی یکی از
اعمال دولت خوارزمشاهیان بوده و شغل استیفای(اخذ مالیات)نیشابور را به عهده داشته،
اما سرانجام از کار دیوانی کناره گرفته و به تألیف آثار خود پرداخته است.از جمله
تألیفات وی کتاب«زبدة التواریخ»و«شرح اعلام نهج البلاغه»را میتوان نام برد.کتاب
دیگری نیز به نام«تاریخ اسکندر»دارد که وقایع و رویدادهای زمان سلطان محمد
خوارزمشاه، ملقب به«اسکندر ثانی»را در آن بیان کرده است و فعلا اثری از آن در دست
نیست.
خلاصه ماشینی:
"گرچه منابع و مآخذ موثقی نظیر«ترکستان نامه»نوشته بارتولد(ج:1/87:1352)و تاریخ ایران بعد از اسلام تألیف عبد الحسین زرینکوب(47:1355)و تاریخ الادب العربی تألیف بروکلمان(ج:5/389:1968)و نیز چنانکه گفتیم مرحوم قزوینی در یادداشتها(ج:3/124:1345)کتاب فوق را زبدة التواریخ صدر الدین حسینی میدانند، اما نظر به این که احتماتل دارد این مآخذ، گفتار خود را از نسخه خطی بریتانیا اخذ کرده باشند سعی میکنیم از منابع و مصادر کهنتری بهره جسته و نوشتههای آنها را ملاک معرفی کتاب زبدة التواریخ و نویسنده آن قرار دهیم.
گرچه در کتب رجال و آثار تشابهات اسمی فراوان است و احتمال دارد این علی بن ناصر که کنتوری او را شاگرد سید رضی به حساب آورده، با صدر الدین ابو الحسن علی بن ناصر مؤلف زبدة التواریخ(اخبار الدولة السلجوقیه)یکی نباید ولی برای اینکه بدانیم این شارح نهج البلاغه که کنتوری متذکر او شده از نظر زمانی نمیتواند شاگرد سید رضی باشد و باید همان کسی باشد که زبدة التواریخ را نوشته و اینک مورد نظر ماست، به چند نکته اشاره خواهیم کرد.
در هر حال تا دستیابی به منابع بهتر و پیدا شدن کتابهای تاریخی دیگر سید صدر الدین که عوفی متذکر آنها شده و تحقیق و جستجوی کسانی که به روشنگری زایای تاریک تاریخ کمک مینمایند، به همین مقدار آگاهی در مورد مؤلف زبدة التواریخ بسنده میکنیم و نتیجه اینکه:سید صدر الدین علی بن ناصر بن علی حسینی از علما و فضلای نیشابور و از محله شادیاخ بوده و در علوم زمان خود در حکمت و فلسفه و تاریخ و شعر دست داشته است."