چکیده:
مقاله حاضر میکوشد ضمن بررسی نظریه آنومی دورکیم، به مفهوم آنومی سیاسی که
تاکنون کمتر مورد توجه جامعهشناسان بهخصوص جامعهشناسان سیاسی قرار گرفته،
بپردازد.از نظر دورکیم آنومی سیاسی، آنومی جامعه سیاسی یا به تعبیر امروزی آنومی
دولت-ملت است.آنومی سیاسی هنگامی رخ میدهد که رابطه دولت-شهروند در جامعه سیاسی
برهم خورده باشد.به بیان دیگر، آنومی سیاسی عبارت از وضعی است که قواعد با هنجارهای
جامعه سیاسی بهویژه قوانین اساسی که حقوق و وظایف متقابهل دولت و شهروندان را مشخص
میسازند، دیگر برای کنشگران(دولت و شهروندان)الزامآور نیستند و پیروی از آنها
مطلوبیتی ندارد.نتیجه چنین وضعی آنومی سیاسی است. با توجه به شرایط کشورهای جهان
سوم و شرایط اجتماعی و سیاسی ایران ضرروت توجه هرچه بیشتر به نظریهها و مفاهیمی که
به توزیع و تبیین وضع موجود کمک میکنند، اهمیتی بس عظیم برای جامعهشناسی ایران
دارد.
خلاصه ماشینی:
"به بیان دیگر، این آنومی دیگر محدود به نقشهای اقتصادی در عرصه صنعت و تجارت نیست بلکه آن چنان فراگیر شده که همه نقشهای اجتماعی و کل جامعه سیاسی، نظریه خود را دربر گرفته است.
26 در این جا نکته شایان توجه است که دورکیم به مدد مفهوم جامعه سیاسی، نظریه خود را در ادامه سنت فلسفه سیاسی غرب قرار میدهد و اتفاقا در راستای همین سنت فلسفه سیاسی است که میتوان معنای درست آنومی سیاسی را از نظر وی فهمید.
28 بنابراین، این آنومی از نظر ما سیاسی است، زیرا:1-تنها به ارزشهای اقتصادی محدود نمیشود و ارزشهای مربوط به قدرت را نیز که در برخی شرایط به شدت از سوی مردم دستیابی به آنها تعقیب میشود، دربر میگیرد.
6-پس کیش فرد کل نیروی خود را از جامعه میگیرد و بنابراین میتوان گفت که تقسیم کار در آن واحد هم پدیدهای اجتماعی و هم فردی است:بیتردید، فردگرای معادل خودخواهی نیست، ولی به آن نزدیک است و نمیتوان یکی را برانگیخت، بدون آن که دیگری نیز بسط و گسترش یابد(دورکیم، 347:1378).
از نظر دورکیم فردگرایی خودخواهانه منشأ آنومی سیاسی است و این موضوع به خوبی در اخلاق حرفهای و اخلاق مدنی بیان شده که فردی که دولت در پی گسترش آن است، فردی نوعی است، فردی که نباید آن را با هیچ یک از ما اشتباه گرفت.
باتوجه به مباحث دورکیم میتوان بهطور خلاصه گفت که منظور از آنوم سیاسی، حالتی است که رابطه بین فرد و دولت بر هم خورده است: آنومی سیاسی حالتی است که در آن اراده افراد از تصورات جمعی یا قواعد جامعه سیاسی سرپیچی و تخلف میکنند."