چکیده:
در این مقاله، نشان داده میشود که نشانههای جمع فارسی-ات، -ان، -گان، -یان،
-جات، - وان و-یات تکواژگونههایی از دو تکواژ-ان و-ات هستند که تحت تأثیر محیط
آوایی، واجی و واژگانی دچار چنین گوناگونی شدهاند؛با توجه به ساختار واژگانی،
تحولات تاریخی واژگان و ساختار هجا و با استفاده از نظریه برتر دلایل ظهور دو
تکواژ-ان و-ات، به صورت تکواژگونههای متفاوت معرفی و توضیح داده میشوند.همچنین
روشن میگردد که ساخت هجا، رسایی و همانندی آواها، نقش مؤثری در پدیده افزایش
دارند.
خلاصه ماشینی:
"چکیده در این مقاله، نشان داده میشود که نشانههای جمع فارسی-ات، -ان، -گان، -یان، -جات، - وان و-یات تکواژگونههایی از دو تکواژ-ان و-ات هستند که تحت تأثیر محیط آوایی، واجی و واژگانی دچار چنین گوناگونی شدهاند؛با توجه به ساختار واژگانی، تحولات تاریخی واژگان و ساختار هجا و با استفاده از نظریه برتر دلایل ظهور دو تکواژ-ان و-ات، به صورت تکواژگونههای متفاوت معرفی و توضیح داده میشوند.
با توجه به این فرمول کلی که قرار دادن همخوانها در داخل هلال(پرانتز)به معنای اختیاری (به تصویر صفحه مراجعه شود) بودن آنهاست، میتوان گفت، در زبان فارسی از نظر آواشناسی و تجلی واقعی و عینی واژگان، سه نوع هجا وجود دارد و براساس نمودار(7)ساختهای هجایی زبان فارسی را میتوان به صورتی که در(8)آمده است نشان داد: 8.
مهم این است که چرا در چنین مواردی، همخوان /g/ مشاهده یا افزوده میگردد؟شکل مفرد اینگونه اسامی در پهلوی متأخر مختوم به /g/ بوده است و مانند(11)همخوان /g/ پایان اسم مفرد در جایگاه آغازه هجای نشانه جمع قرار گرفته است(معین، 1369؛کریمیدوستان، 1369)بعد از تحول صورت مفرد این اسامی و حذف /g/ پایانی در صورت مفرد آنها، برای رعایت ساختهای هجایی فارسی امروزی در صورت جمع آنها همخوان /g/ حفظ شده است و به صورت جزیی از یکی از تکواژگونههای نشانه جمع-ان یعنی-گان فسیل شده است.
اینکه واجهای /w/و/y/ به عنوان رساترین همخوانها در زبانهای مختلف از طریق فرایند افزایش 21 در زنجیره گفتار ظاهر میگردند و در موارد بالا عمدتا در آغازه هجا قرار میگیرند، تأییدی بر این نظر است که میزان رسایی اصوات در تعیین جایگاه آنها در ساختهای هجایی نقش مؤثری دارد و اصواتی که در آغازه هجا به قله هجا نزدیکتر هستند، رساتر هستند(پرینس و اسمولنسکی، 1993، آرکانجلی و لانجندن، 40:1997)."