چکیده:
برآوردی از اقتصاد سیاه در ایران با استفاده از منطق فازی
احمدی اکبر*
* دانشگاه علامه طباطبایی - سازمان منطقه آزاد کیش
مدل سازی بهینه روابط اقتصادی و پدیده های اجتماعی که داده ها و اطلاعات آنها با ابهام و نا اطمینانی همراه است مورد توجه بسیاری از اقتصاد دانان بوده است. رویکردهای بسیاری از جمله رویکردهای ناپارامتری برای غلبه بر مشکل ابهام و نااطمینانی در داده ها و اندازه گیری متغیرهای غیرقابل مشاهده به کار گرفته شده اند. از سوی دیگر، با معرفی نظریه مجموعه های فازی به عنوان یک قالب ریاضی برای صورت بندی و تجزیه و تحلیل مفاهیم و ویژگی های مبهم، توجه زیادی به مدل سازی و شبیه سازی توابع ناخطی بر اساس این نظریه معطوف شد. با این حال، سهم علوم اقتصادی در استفاده از این نظریه بسیار کم و در حد چند مقاله تحقیقی و کلی در سطح جهان باقی مانده است. این مقاله، با استفاده از منطق فازی، ضمن تبیین چگونگی مدل سازی روابط اقتصادی، یک الگوریتم جدید برای اندازه گیری پدیده اقتصاد سیاه در ایران معرفی می کند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که- با فرض آنکه درآمد سرانه و بار مالیاتی مستقیم مهمترین عوامل پدیده اقتصاد سیاه در ایران باشند- روند پدیده اقتصاد سیاه طی سال های 1362 تا 1377 از پایداری نسبی برخوردار بوده است.
خلاصه ماشینی:
"باتوجه به ضعف ماهیتی مدلهای اقتصادسنجی که از خطای تصریح مدل و یااشتباه در اندازهگیری متغیرها ناشی میشود و بر استنباط آماری پارامترهای برآوردشده تأثیر میگذارد،و نیز عدمامکان اندازهگیری دقیق و خالی از حدس و گمان حجم اقتصاد سیاه بهعنوان متغیر وابسته و(1)-برای بهطورمثال علی عربمازار یزدی(1380)در پژوهش خود نتیجه گرفته است که علل اصلی تغییرات اینپدیده در ایران ناشی از تغییر درآمد سرانه و شاخص باز بودن اقتصاد میباشد.
بنابراین،در این مقاله،دو متغیر سببی"درآمد سرانه"و"بار مالیاتی"که از آنها در متون اقتصادیبهعنوان متغیرهای سببی اقتصاد سیاه نام برده شده و در تحقیق عربمازار یزدی نیز معنیدار بودن آنهااز نظر آماری موردتایید واقع شدهاند،برای اندازهگیری حجم اقتصاد سیاه در ایران مورد استفاده قرارمیگیرند.
بنابراین،باتوجهبه اینکه متغیر درآمد سرانه براساس تحقیق عربمازار یزدی اثر معنیداری بر افزایش حجم اقتصادسیاه در ایران داشته و بار مالیاتی مستقیم نیز،بهعنوان یکی از مهمترین متغیرهای توضیحی برای پدیدهاقتصاد سیاه معرفی شده است،در این مقاله،از این دو متغیر استفاده شده است.
توابع عضویت متغیر اقتصاد سیاه در ایران (به تصویر صفحه مراجعه شود) &%01014AEPG010G% براساس این تعریف،هراندازه به عدد یک نزدیکتر شویم،به مفهوم افزایش حجم اقتصاد سیاه در ایرانبوده،و برعکس،هرچه به صفر نزدیکتر شویم،معرف کمتر بودن آن است.
جدول-1:پایگاه قواعد فازی اقتصاد سیاه در ایران براساس دو متغیر سببی (به تصویر صفحه مراجعه شود) در جدول یادشده VB برای خیلیزیاد، B برای زیاد، M برای متوسط، S برای کم و VS برایخیلیکم بهکار رفته است.
،حدوسط متغیر فازی"اقتصاد سیاه"و(به تصویر صفحه مراجعه شود)،برای متغیرهای سببی"درآمد سرانه"یعنی y ،و"بار مالیاتی مستقیم"یعنی T ،بهکار رفته است."