چکیده:
با توجه به اینکه در اقتصاد ایران درآمدهای مالیاتی یکی از مهمترین منبع تامین کننده مخارج دولت بعد از درآمدهای نفتی است؛ لذا بررسی کارایی سیستم مالیاتی از اهمیت بسزایی برخوردار است. با توجه به اینکه کاهش درآمدهای حقیقی مالیاتی متاثر از دو عامل، وجود وقفههای طولانی و سیستم مالیاتی انعطافناپذیر است؛ در این راستا، با در نظر گرفتن دو عامل فوق به بررسی کارایی سیستم مالیاتی طی دوره 1360 - 1380 در اقتصاد ایران پرداخته شده است. روشی که برای رسیدن به این هدف درنظر گرفته شده آزمون هم انباشتگی انگل - گرنجر است. نتایج حاکی از آن است که در بلندمدت، متوسط تاخیر در جمعآوری مالیاتها حدود 22 ماه است که بیانگر تحقق نیافتن درآمدهای مالیاتی در زمان موردنظر است. متوسط وقفه در جمعآوری مالیاتها در کوتاه مدت حدود 18 ماه برآورده شده است . با توجه به اینکه سیستم مالیاتی ایران در برابر تغییرات قیمتها از انعطافپذیری لازم برخوردار نیست؛ و از طرف دیگر، نرخ تورم نیز بالا است، لذا، وجود وقفههای طولانی موجب کاهش درآمدهای حقیقی مالیاتی میشود که این نیز دارای عواقب وخیمتری خواهد بود. بنابراین، با توجه به نتایج به دست آمده سیستم مالیاتی در جمعآوری مالیاتها کارایی لازم را ندارد و نسب به تغییرات قیمتها از حساسیت چندان بالایی برخوردار نیست.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین،درآمد مالیاتی تورمی3((به تصویر صفحه مراجعه شود))به صورت زیر خواهد بود: (1)(به تصویر صفحه مراجعه شود) اگر g بیانگر رشد اقتصادی باشد و فرض شود کشش درآمدی تقاضا برای پول واحد است،معادله(1)رامیتوان به صورت زیر نوشت: (2)(به تصویر صفحه مراجعه شود) از آنجاییکه از رشد واقعی اقتصاد صرفنظر شده؛لذا،به ناچار در وضعیت کوتاهمدت خواهیم بود،ومعادله(1)درآمد حاصل از مالیات تورمی را نشان خواهد داد.
درآمدهای مالیاتی آرژانتین در سال 1974 و وقفههای جمعآوری مالیاتها (به تصویر صفحه مراجعه شود) تانزی(1990)،با استفاده از الگوهای اقتصادسنجی به مقایسه نسبی بین هزینه تأمین مالی تورمی(کاهش درآمدهای حقیقی مالیاتی)و فایدههای حاصل از آن(افزایش درآمدهای مالیاتی به خاطرافزایش تورم)پرداخته است.
نتایج تجربیبرای تعداد زیادی از کشورها این فرضیه که افزایش تورم منجر به کاهش درآمدهای حقیقی میشود را تأیید میکندهمچنین،چودری در پژوهش دیگری وقفه جمعآوری مالیات برای ایران را حدود 7/5 ماه برای دوره 1977-1988تخمین زده است.
با توجه به بررسیهایی که در بخش مبانی نظری و پیشینه تحقیق به عمل آمد؛برای محاسبۀ وقفهمالیاتی از الگوی تانزی به صورت زیر استفاده شده است: (4-1)(به تصویر صفحه مراجعه شود) RTAX ،درآمدهای حقیقی مالیاتی(درآمدهای اسمی که به وسیله شاخص تعدیلکننده GDP (1).
با توجه به اینکه سیستم مالیاتی ایرانتقریبا کمکشش بوده و با وقفههای طولانی جمعآوری مالیات روبهرو بوده و در ضمن،نرخ تورم نیز بالااست؛بنابراین،شرایط برای کاهش درآمدهای حقیقی مالیاتی کاملا مهیا بوده و فرضیه تانزی مبنی براینکه افزایش تورم،درآمدهای حقیقی مالیاتی را کاهش میدهد و موجب تشدید کسری بودجه میشود،در اقتصاد ایران کاملا صادق است."