خلاصه ماشینی:
"نتیجهگیری ما درا ین قسمت آن است که اهل فلسفه در ایران و در عهد وزیر مختاری گوبینو از طریق آثار ترجمه شده به زبان فارسی و یا آثار تألیفی متأثر از فرهنگ و تمدن غربی، با آرای فیلسوفان مغربزمین آشنا نشدهاند.
منبع ما در این زمینه، روایت مدرسی چهاردهی است که میگوید:«آیا آقا علی حکیم از کجا به فلسفه غرب آشنا شد؟با آنکه تنها کتاب دکارت ترجمه شده بود!دانشمند بزرگوار آقا سید جلال الدین تهرانی(13)مرا گفت:چون در آن زمان آبای یسوعی در بیروت کتابها و رسالهها در دانش و هنر و فرنگستان به عربی مینوشتند، ممکن است که آقا علی حکیم به وسیله آن نوشتهها به فلسفه اروپا آشنا شده باشد.
2. استاد ارجمند آقای دکتر کریم مجتهدی در دو مقاله با مشخصات زیر، اطلاعات ارزشمندی درباره دو ترجمه لالهزار و افضل الملک از رساله دکارت عرضه کرده است: «نخستین ترجمه فارسی گفتار در روش دکارت»، مجله راهنمای دکارت، سال هجدهم، شمارههای 1 و 2 و 3، فروردین و اردیبهشت و خرداد 1354.
مؤلف در مقاله اخیر، با استناد به 4 نامه بدیع الملک به حاج محمد حسن امین الضرب نشان میدهد که«بدیع الملک میرزا-لااقل به نحو ذهنی-به مسائل فلسفه مقایسهای توجه داشت و به احتمال مقرون به یقین بعضی از سوالهای خود را با درنظر گرفتن نوعی فلسفه غرب که در سنت افکار نو کانتی بوده، مطرح کرده است و این در ایران صد سال پیش کاملا بیسابقه و استثنایی است.
»(گوبینو، بیتا:89) درباره این فهرست و چگونگی تنظیم آن، مرتضی مدرسی چهاردهی معتقد است شخصی که«صورت علمای روحانی ایران»را برای گوبینو نوشته، آقای علی مدرس، صاحب کتاب بدایع الحکم، است."