چکیده:
در این مقاله مشارکت روستاییان در بازسازی مناطق زلزلهزده و نیز نظام بازسازی
مساکن و بناهای تخریب شده، در جریان وقوع زلزله، در سه دوره مختلف و در طول 50 سال
گذشته، بررسی شده است.واقع شدن بخش عمدهای از ایران روی کمربند زلزله سبب شده است
که زلزلههای ویرانگر در دهههای اخیر صدمات و خسارات بیشتری به مناطق روستایی و
مردم روستانشین وارد کند.عدم استفاده از مصالح ساختمانی مرغوب و مستحکم از یک طرف و
فقدان دانش مناسب برای احداث بناها از طرف دیگر موجب بروز خسارات فراوانی به
ساختمانهای روستایی شده است.در 90 سال گذشته در ایران حدود 90 بار زلزله نسبتا شدید به وقوع پیوسته که تلفات
انسانی آن بیش از دهها هزار نفر بوه است.برای نمونه در 25 سال گذشته زلزله حدود 60
هزار نفر از هموطنان را به کام مرگ بوده است(عملکرد سال 1371 ستاد حوادث غیر
مترقبه).بازسازی مناطق آسیبدیده، خاصه در مناطق روستایی، همواره نیاز به کمک دیگران
داشته است، زیرا روستاییان به هنگام بروز سوانح، به علت نامناسب بودن وضعیت
اقتصادیشان و گرفتاریهای ناشی از مصائبی که به دلیل مصدومیت و یا فوت بستگان و
عزیزان خود و ضرورت رسیدگی به امور مزرعه و...پیدا میکنند، نیازمند کمک و مساعدت
دیگران میشوند.معمولا دولت و یا مردم در این مواقع به کمک آنها میشتابند.تجربه بازسازی در این مقاله در سه دوره متمایز یعنی دوره ارباب و رعیتی، دوره پس
از اصلاحات ارضی و دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در نهایت مشارکت روستاییان
در زمینه بازسازی بررسی شده است.
خلاصه ماشینی:
"از آنجا که روستاهای کشور، در چهار دهه گذشته، دچار تحولات عظیمی شده است، لذا سؤال اصلی چگونگی مشارکت روستاییان در بازسازی مناطق زلزلهزده در سه دوره متمایز است: -دوره ارباب و رعیتی(قبل از اجرای اصلاحات ارضی دهه 1340) -دوره حضور دولت در روستا(از اصلاحات ارضی تا انقلاب اسلامی 1341-1357) -دوره انقلاب اسلامی(از پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون) ویژگی دورههای مزبور ناشی از ساختار موجود سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه روستایی در هر دوره است.
شیوه بررسی این مقاله با تکیه به اسناد و مدارک موجود و برخی از بررسیهای که مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در سالهای قبل از انقلاب اسلامی انجام داده و نیز مطالعات اقتصادی و اجتماعی که در قالب طرح مطالعاتی UNDP تحت عنوان طرح بسیج، توان بسیج فنی کشور برای مقابله با زلزله، در مرکز مقابله با حوادث طبیعی(وابسته به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی)زیر نظر نگارنده انجام شده، تهیه گردیده است.
اگر مساعدتهای مردمی را در مرحله امداد و یا اسکان موقت و حتی بازسازیها را در نظر نگیریم * نتایج و دستاوردهای اقدامات دولت در این موارد و سایر موارد بازسازیهای ناشی از حوادث طبیعی را میتوان به شرح زیر دستهبندی کرد: 1)در بازسازیها و نوسازیهای انجام شده نه تنها دیدگاه توسعهای به کار گرفته نشده بلکه در مواردی خانهسازیها موجب اشغال بخشی از زمینهای زراعی، و جابهجایی محل روستا شده است.
بازسازی مناطق زلزلهزده رودبار و گیلان که با استفاده از شیوه جدید بازسازی و با مشارکت روستاییان آسیبدیده از زلزله صورت گرفت، تجربه تازهای بود که از بعضی جهات واجد اهمیت و اعتبار بود از جمله احداث حدود 200 هزار مسکن تخریب شده و یا حادثهدیده ظرف مدتی حدود دو سال، یکی از دستاوردهای این شیوه است که تفصیل آن در گزارشهای مطالعاتی مربوط آمده است."