خلاصه ماشینی:
"به طور خلاصه میتوان گفت: «واره»سازمانی نهادی شده،گسترش یافته و زنانه در اغلب مناطق و در میان اقواممختلف ایرانی است،که کارکردهای نهان و نمایان و مرکب دارد،به نظر میرسد واره ازمتلاشی شدن برخی اشکال تعاونی کهنهتر زاده شده است و برای افزایش سودمندی دامداریمعیشتی و نیمه معیشتی برای تولید فرآوردههای شیری(کافی کردن میزان شیر و نیروی کار وصرفهجوئی در این دو عامل)و به دلیل ماهیت شیمیائی2و تقدس فرهنگی شیر و برخی نیازهایاجتماعی-روانی تا به امروزه تداوم یافته است3.
حال باید پرسید«واره»که شرط لازم پیدایش آن پرورش چنین دامهایی بوده است،ازکی در کانون دامپروری جهان،یعنی ایرا و کشورهای پیرامون آن پدیدار شده است؟ فتاد سال،هفتصد سال و یا هفت هزار سال پیش از این؟ اثبات دیرینگی برای چیزی که هیچ گونه سند و مدرک متعارفی دربارۀ آن وجود نداردبا این که بسیار دشوار است،اما به هر حال غیر ممکن نیست.
دلایل ما برای قدمت«واره»بر فرضیات و شواهد زیر استوار شده است:الف:گسترش جغرافیائی«واره»ب:پرگونگی و پرطیف بودن نامهای«واره»ج:نا مشخص بودن معنای لغوی برخی از نامهی«واره»د:نامهای ترکی و ارمنی«واره»ه:وجود مجموعههای فرهنگی در پیرامون«واره»و:وجود بقایا در آئینها و باورهای«واره» لف)گسترش جغرافیائی«واره» امروزه ممکن است یک پدیدۀ اجتماعی به خاطر وجود امکانات و ارتباطات به سرعت درجهان گسترش یابد،ولی این گسترش در جوامع سنتی بهرحال دلیل بر قدمت آن میتواند باشد.
)-نامشخص بودن معنای لغوی برخی از نامهای«واره» دلیل سوم ما برای دیرینگی«واره»در فرهنگ و اقتصاد دامداری ایران این است،کههر چه نامها کهنتر باشند،منعای لغوی-نه اصطلاحی-آنها برای صاحبان زبان کمتر دانستهاست که از این قبیل است نام بسیاری از جایها همچون کوهها،روستاها و شهرهای ایران."