چکیده:
در این مقاله نخست مفاهیم شکاف، گسست، انقطاع و تفاوت نسلی تعریف شده و از این
میان مفهوم شکاف نسلی به عنوان رایجترین مفهوم و مسئله اجتماعی تعیین شده است.سپس
به نقل از بنگستون سه دیدگاه عمده درباره شکاف یا گسست نسلی توضیح داده شده
است:1-دیدگاهی که از وجود"شکاف بزرگ"حمایت میکند، 2-دیدگاهی که در نقطه مقابل،
شکاف بزرگ را توهم دانسته و آن را ناشی از فریب افکار عمومی از سوی رسانههای عمومی
میداند و 3-دیدگاه سوم، دیدگاهی استبین دو دیدگاه پیشین و اعتقاد به وجود"گسست و
تفاوت انتخابی"میان نسلها دارد.در بررسی شکاف نسلی در ایران نیز چهار دیدگاه مطرح شده است:1-دیدگاه کسانی که از
وجود شکاف نسلی در ایران دفاع میکنند، 2-دیدگاه کسانی که به تفاوت نسلی قائلاند و
نه شکاف یا گسست نسلی، 3- دیدگاه کسانی که مسئله اصلی را گسست فرهنگی میدانند و نه
گسست نسلی و 4- دیدگاه افرادی که با بیم و امید به این پدیده نظر دارند و معتقدند
شرایط فعلی پتانسیل گسترش تفاوت نسلی را تا سرحد شکاف نسلی دارد، منوط به اینکه
مدیریت صحیح نشود.به منظور آزمون فرضیهها، دادههای دو طرح ملی تحول ارزشها و نگرشها در
سالهای 79 و 82 بررسی شده است.بر اساس یافتههای این دو طرح، میتوان گفت در هر سه
حوزه ارزشهای دینی، سیاسی و اجتماعی، در برخی زمینهها تفاوت آشکاری میان جوانان و
بزرگسالان مشاهده نمیشود و در برخی زمینهها نه تنها تفاوت زیادی در میان جوانان و
بزرگسالان دیده میشود، بلکه این تفاوت در طی زمان بیشتر نیز شده است.
خلاصه ماشینی:
"جدول 1:اعتقاد به رزو جزا (به تصویر صفحه مراجعه شود) از افراد سؤال شده که"ایمان به خدا موجب میشود تا انسان راحت با مشکلات کنار بیاید"در این مورد نیز اختلاف نظر میان نسلها بسیار ناچیز و قابل اغماض بوده(3/86 درصد در برابر 4/90 درصد در سال 79 و 96 درصد برابر 9/96 درصد در سال 82)و در طی زمان کاهش نیز یافته است.
تفاوتها در زمینه مناسک دینی:از افراد سؤال شده که"شما اعمال واجب دینی خود را انجام میدهید؟ (سال 79)، شما طی یک سال گذشته نمازتان را مرتب خواندهاید؟(سال 82)"همانطور که جدول 2 نشان میدهد اختلاف میان نسلها به ویژه در گزینه"اکثرا"، نسبتا زیاد بوده و در طی زمان افزایش نیز یافته است.
تفاوتها در رویکرد به دین:از افراد سؤال شده که این ایده موافق یا مخالفید که"دینداری به قلب پاک است، نه به اعمال مذهبی یا نماز"، ؟همانطور که در جدول 3 ملاحظه میشود، اختلافات میان نسلها به ویژه در گزینه موافق، نسبتا چشمگیر بوده و در طی زمان افزایش نیز یافته است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) احساس تعلق به جامعه:از افراد سؤال شده که"شما تا چه حد به ایرانی بودن خود افتخار میکنید؟" همانطور که جدول 7 نشان میدهد اختلافات میان نسلها به ویژه در گزینه زیاد نسبتا چشمگیر است و در طی زمان تا حدودی افزایش یافته است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) نگرش نسبت به حکومت؛از افراد سؤال شده که"به نظر شما در شرایط فعلی، تا چه حد میتوان بدون ترس از حکومت انتقاد کرد؟"، همانطور که جدول 8 نشان میدهد اختلاف میان نسلها به ویژه در گزینه کم تا حدودی وجود دارد و در طی زمان، فوقالعاده افزایش یافته است."