خلاصه ماشینی:
"به کارگیری اینگونه جملات با توجه به فصاحت قرآن وعنایت ویژهاش بر آن، نمایانگر این واقعیت است که جامعهء مشترک اعراب جاهلی،فاقد دانائی و علم و سواد بود، و دیگر آنکه قرآن نمیخواهد همهء مردم عصر یا مخالفان خود را یکجا بکوبد و با یک چوب(جاهلیت)براند!!و بگوید همهء شما از عرب،مشرک،یهود و نصاری جاهلید!
دیگران نیز جاهلیت را عصر پیش از ظهور اسلام دانستهاند و گفتهاند که آن در حدود 051 تا دویست سال پیش از بعثت پیامبر صلی الله علیه و اله بوده است3.
و نیز معلوم شد که هر چند ممکن است جاهلیت شامل تمام جهان آن روز شود ولی حداقل شامل محدودهء حجاز(و مکه و مدینه)و محیط نشو و نمای پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله که محیط جهل و نادانی توأم با سفاهت و عقائد خرافی و غیر عقلانی بوده است.
جاهلیت در نهج البلاغة علی علیه السلام به عنوان شخصیتی آگاه و صاحب نظر دربارهء جاهلیت چون کمی از آن زمان را دیده است،دربارهاش سخن گفته است میبینیم که عموما جاهلیت را ابتداء و اصالة به معنای نادانی و جهل در برابر علم بکار برده است و معانی مربوط به سفاهت و تعصب و تکبر و...
علی علیه السلام مردم را از فتنهء بنی امیه با تعبیر جاهلیت و فتنهکورانه،هشدار میدهد و مردم را از نخوت و فخر جاهلیت بر حذر میدارد و میگوید: «الله الله فی کبر الحمیة و فخر الجاهلیة بانه ملاقح الشنان و منافخ الشیطان»3 خدا را خدا را در نظر آرید از تکبر بیجا و از روی حمیت و نازیدن به روش جاهلیت که آن زادگاه کینه است و دمدمه و محل دمیدن و باد کردن شیطان."