چکیده:
مقالهء حاضر به بررسی تغییرات الگوی سنی نسبتهای جنسی در سرشماریهای مختلف کشور پرداخته است.به این منظور ضمن تجزیهء عوامل مؤثر بر نسبتهای جنسی ایران با استفاده از روش دیویس،به بررسی الگوی سنی تغییرات این نسبت طی دورهء زمانی 1345 تا 1385 و همچنین مقایسهء این الگو در ایران و سایر مناطق جهان پرداخته است.
تجزیهء نسبتها به روش دیویس نشان میدهد که روند مورد انتظار تغییرات الگوی سنی نسبت جنسی،براساس جداول عمر کول و دمنی(مدل غرب)با الگوی مشاهده شده این نسبتها در ایران،فاقد هماهنگی مطلوب است.همچنین نتایج تحقیق،حاکی از بالا رفتن نسبت جنسی در سنین بالاتر از 60 سال است که روندی مغایر وضعیت اروپا،امریکاری شمالی،امریکای لاتین و افریقاست،زیرا در تمام این مناطق نسبتها با بالا رفتن سن و اثر تجمعی مرگومیر فزونتر مردان،روندی نزولی مییابند.هماهنگی الگوی سنی نسبت جنسی ایران با روند متناظر در کشورهای جنوب آسیا،دال بر تأثیرات مشابه عوامل فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی است که به نوبه خود رژیم جمعیتشناختی معینی را رقم زده است که درک ویژگیهای آن مستلزم شناخت و توجه نسبت به متغیرهای فرهنگی در کنار سایر مؤلفههاست.
خلاصه ماشینی:
"آنچه از این مقایسه،که در نمودارهای 7 تا 9 نیز مشهود است،حاصل میشود آن است که اولا ترکیب مرگومیر و نسبت بدو تولد برای توضیح تغییرات نسبتهای جنسی ایران کافی نیستند و عامل مهاجرت و خطاهای گزارش سن اثر غیر قابل انکاری بر نسبتها برجا گذاشتهاند و ثانیا انتخاب الگوی غرب در جداول کول و دمنی در ساخت جداول عمر،موجب کاهش نسبت در سنین 50 سال به بعد میشود،زیرا براساس مدل تغییرات غرب،تغییرات در جوامعی مثل ایران را پیشبینی میکند.
نسبتهای جنسی در گروههای سنی منتخب در سرشماریهای مختلف کشور (به تصویر صفحه مراجعه شود) مک نیکل و دمنی(2003)نیز ضمن اشاره به عوامل فرهنگی که در برخی از کشورها به زیان زنان،به ویژه در پاکستان،هند و بنگلادش،عمل میکنند و با خنثی کردن امتیاز بیولوژیک زنان، فزونی شمار مرگومیر آنها را در قیاس با مردان و همچنین برتری شمار مردان در گروههای سنی مختلفی از هرم سنی را موجب میشوند،اما باز تأکید دارند که در این دسته از کشورها نیز انتظار میرود،تعداد زنان خیلی پیر در مقابل مردان این گروه سنی نوعا افزایش یابد(مک نیکل و دمنی همان).
در صورت وجود و دسترسی به اطلاعات توزیع سن و جنس مهاجران وارد شده و خارج شده،ارائهء تصویر دقیقتری از الگوی نسبت جنسی ممکن میشد،با اینحال،با توجه به دادههای مربوط به توزیع سن و جنس مهاجران وارد شده به کشور در سرشماری 1385،الگوی سنی نسبتهای جنسی کشور مطابق جدول شمارهء 6 به دست آمد، که با فرض تشابه الگوی خارجشدگان از کشور با مهاجران وارد شده،میتوان نتیجه گرفت که هرچند الگوی نسبت جنسی در کشور ما نیز در سنین میانی 50 تا 64 سالگی رو به کاهش دارد، اما باز هم با الگوی مورد انتظار حاصل از جداول عمر تفاوت فاحش دارد."