چکیده:
به منظور روشن ساختن«ضرورت راهنمایی»، ابتدا به راهنمایی به معنای عام آن که
نوعی یاوری قدیمی، سنتی، همگانی و غیر تخصصی است، اشاره میشود.سپس مقاله به«ضرورت
راهنمایی»به معنای اخص و تخصصی امروز آن می پردازد.«راهنمایی»به عنوان یک تخصص،
ریشه در تحولات اجتماعی و خصوصا انقلاب صنعتی و تبعات آن دارد.لذا با توجه به
مختصات دوران قبل و بعد از صنعتی شدن جامعه، به عوامل مهمی تکیه میشود که راهنمایی
را ضرورت بخشیده است.این عوامل عمدتا عبارتند از(1)«تعدد و پیچیدگی مشاغل»عصر صنعت
که خود مسأله گزینش و انتخاب شغل مناسب را برای شکوفایی افراد جامعه مطرح
میکند؛(2)«تراکم دانش و تعدد شعبههای علم»که آنهم به نوبه خود مسألهی انتخاب
رشته تحصیلی مناسب و اثرات آن را بر آینده فرد و جامعه ناگزیر میسازد؛(3)و
بالاخره«جابجایی جمعیت»بر اثر تخصصی شدن جامعه که آن هم مسائل روانی و مشکلات
اجتماعی بسیاری را ببار میآورد؛مشکلاتی که از جمله ضرورت«مشاوره و راهنمایی»را
میطلبد.پس از اشاره کوتاهی به«مکمل بودن کار و فرد شاغل آن»، به عنوان شرط موفقیت
فرد و جامعه، مقاله با تکیه بر اطلاعات روان شناسی/روان سنجی و بانکهای اطلاعات
شغلی، تحصیلی، و امثال آن به عنوان ابزارهای «ممکن بودن»راهنمایی، به پایان میرسد.برای درک بهتر مفاهیم راهنمایی 1 و مشاوره 2 لازم است ابتدا بستر و دامنهی این
مفاهیم روشن شود. راهنمایی و مشاوره هر دو در حیطهی خدمات یاورانه یا حرفههای کمک
دهنده قرار میگیرند.هدف از هر دویآنها عمدتا کمک و یاری فرد یا گروه برای رفع موانع رشد 3 و دست یابی به کمال و
خود شکوفایی 4 است.از این دید میتوان گفت راهنمایی، مشاوره، روان شناسی بالینی،
مددکاری اجتماعی، و روان پزشکی، در یک حیطه قرار میگیرند.در تمام حرفههای یاورانه
5 ، فردی وجود دارد که نیازمند کمک است و فرد دیگری که میتواند عرضه کنندهی کمک
باشد.فرد کمک دهنده را یاور 6 مینامیم.راهنما، مشاور، درمانگر، روان پزشک، مددکار،
و روانشناس بالینی همگی«یاور»اند.کمک آنها هم به مراجع، در هر صورت رفع موانع رشد،
حصول خود شکوفایی و در نهایت، رفع مشکلات روانی و عاطفی است.دریافت کنندهی کمک هم
بسته به این که با کدام یک از این یاوران مواجه باشد، میتواند اطلاق مراجع 7 ،
بیمار 8 ، درمانجو، مددجو و امثالهم به خود بگیرد. رابطهی بین«یاور»و یاورجو 9 هم
در هر صورت یک رابطهی یاورانه 10 است، لذا تمام این حرفهها زیر چتر «حرفههای
یاورانه»قرار میگیرند.حرفههای یاورانه در یک طیف قرار دارند.تفاوت آنها، نوع
مراجعان آنها، عمق رابطه، میزان تخصص یاور، طول زمان یاوری، مهارتهای مورد استفاده
و امثال آن را در بر میگیرد.حال اگر راهنمایی را«یاوری»تلقی کنیم میتوان گفت که راهنمایی به معنای عام آن
به قدمت تاریخ بشر است.از روزی که بشر در عرصهی زمین وجود داشته، یاوری و راهنمایی
هم بوده است.بدین معنا میتوان گفت راهنمایی امری اجتناب ناپذیر است و بقای بشر
بسته به یاوری متقابل انسانهاست.انسان، چه از دید فردی و چه از دید اجتماعی هرگز
بینیاز و مستقل از راهنمایی نبوده و نخواهد بود.
خلاصه ماشینی:
"این عوامل عمدتا عبارتند از(1)«تعدد و پیچیدگی مشاغل»عصر صنعت که خود مسأله گزینش و انتخاب شغل مناسب را برای شکوفایی افراد جامعه مطرح میکند؛(2)«تراکم دانش و تعدد شعبههای علم»که آنهم به نوبه خود مسألهی انتخاب رشته تحصیلی مناسب و اثرات آن را بر آینده فرد و جامعه ناگزیر میسازد؛(3)و بالاخره«جابجایی جمعیت»بر اثر تخصصی شدن جامعه که آن هم مسائل روانی و مشکلات اجتماعی بسیاری را ببار میآورد؛مشکلاتی که از جمله ضرورت«مشاوره و راهنمایی»را میطلبد.
اگر 500 هزار سال، تاریخ زندگی بشر در روی زمین را به گونهی دوازده ساعت در نظر آوریم، فقط یک دقیقه آن بعد از گالیله و تمدن صنعتی جدید مربوط است، در حالی که تحولات این مدت کوتاه از تمام تحولات پیش از آن به مراتب بیشتر است(راسل، 1351).
در این رابطه به تفاوتهای جامعهی سنتی با جامعهی صنعتی جدید که بر خواسته از انقلاب صنعتی است میپردازیم و ابعاد تحول زندگی را از سادگی به طرف پیچیده شدن، تراکم یافتن دانش، تعدد مشاغل، و جابجایی و بیگانگی جمعیت به عنوان زیربناهای ضرورت راهنمایی و مشاوره مطرح میکنیم.
یکی از پی آمدهای بدیهی و اجتناب ناپذیر صنعتی شدن، تحولات عظیم دنیای اشتغال است، «تعدد مشاغل»که در عصر تمدن مبتنی بر کشاورزی بسیار محدود و برای همگان مأنوس بود، در عصر صنعت دامنهیی آنچنان گسترده و متنوع پیدا کرد که کمتر فردی را میتوان یافت که با تمام مشاغل، حتی در حد «اسم»آشنا باشد."