چکیده:
مسئله طی الارض به عنوان یک کرامت و امر خارق العاده تلقی می شود که در نظر عرفانی حضرت امام(ره) از اقتضائات برخواسته از مراتب کشف صوری عرفانی حقایق به شمار می رود. این امر و سایر تصرف های مادی مثل طی الزمان، خبر دادن از غیب، راه رفتن بر روی آب، و زنده کردن مردگان، از جمله تصرفات مندرج در مکاشفات حسی هستند نه روحانی؛ از این رو، به عنوان کرامتی بسیار والا تلقی نمی شود و اولیای الهی حتی از آن اعراض می کنند. حضرت امام(ره) در بررسی این مسئله پیرو ابن عربی بوده و نظرات او را تبیین کرده است که در اصل، بر پایه مبانی عرفانی و نظری خودش به تقریر و تحریر مطلب پرداخته است. ایشان با تبیین نظریه «بطون و ظهور» (اخفا و اظهار در مراتب اسمای الهی) بر پایه روایات شیعه درباره اسم اعظم، تاویلی در چارچوب قدرت والای اولیای الهی ارائه کرده اند. برخی از نظرات هم راستا با نظر امام خمینی نیز در این نوشتار مطرح و بررسی شده و بر اساس مبانی امام مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"325 نکتهای که در باب این نظریه به ذهن میرسد اینکه شاید به دلیل اقتضائات و ضرورتهای مادی در مراتب بدنی نفس نتوان طیالارض را به صورت مزبور (دفعی دهری سرمدی) توجیه و تبیین کرد؛ زیرا یا باید آن را به اعدام و ایجاد ارجاع داد که در این صورت، چیزی بیش از نظر ابنعربی نمیگوید؛ و یا باید لوازم فلسفی مثل طفره را نیز پذیرفت که مستلزم محالات مربوط به خود است.
از طرفی، مبنای امام در تبعیت از ابنعربی، تأویل حقیقت طیالارض براساس اصول هستیشناختی عرفانی به ویژه تبیین مراتب تجلی اسمای الهی است و بیان ابنعربی کاملا موافق با این مبناست و در واقع، تقیید قدرت ولی نبوده، بلکه تأکید بر اطلاق قدرت اوست؛ زیرا راههای دیگری ـ که برخی از آنها ذکر شد ـ در واقع، از نظر اصول عرفانی و فلسفی دچار نقصهای مبنایی هستند و نمیتوان به راحتی آنها را پذیرفت و تنها راه منحصر برای تبیین نظاممند و مبنایی، همین اعدام و ایجادی است که امام با اخفا و اظهار از آن تعبیر کرد.
353 نتیجه با توجه به بررسیهای به عمل آمده در این نوشتار، روشن شد که اگرچه طیالارض به عنوان یکی از تصرفات طبیعی تحقق یافته در اثر نیل عارف به مقام کشف صوری تلقی میشود، اما تأویل مادی دربارة طی آن نیز نادرست بوده و نظرات علمای اسلام به الهی بودن و تصرف اسمای الهی در مخلوقات معطوف است."