چکیده:
فرهنگ مردم کردستان ، بخشی از گنجیه فرهنگ ملی ایران است که سینه به سینه ، به نسل کنونی منتقل شده است . متاسفانه تا نیم سده پیش ، به جز از سوی تنی چند از جهانگردان خارجی ، کوششی در راه گردآوری بخش های پربار این فرهنگ به عمل نیامده است . در سال های اخیر با درک اهمیت و ضرورت شناخت فرهنگ عامه ، تلاش های گسترده ای از سوی فرهیختگان کرد به منظور جمع آوری ، چاپ و انتشار فرهنگ و ادبیات کردی آغاز شده است .
فولکلور یا فرهنگ مردم کردستان دارای بخش های : "بیت و باو" (قصه های منظوم حماسی و دلدادگی و اجتماعی )، "پند پیشینیان " (ضرب المثل )، "چیروک " (قصه و افسانه )، "گورانی " (ترانه )، "گالته وگپ " (طنز و شوخی )، چیستان و متل است . در این مقاله هر یک از بخش های یاد شده ، به اختصار مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و کوشش شده اندیشمندان فرهنگی کشور به شناخت جاذبه های ظریف و اصیل فرهنگ یکی از اقوام کهن ایرانی ، یعنی کردها، هرچه بیشتر آشنا گردند.
خلاصه ماشینی:
"بخشی از اشعاردختران جوان قالیباف منطقۀ بیجار،در پشت دارهای قالی به اینگونه است:(20) تهو نه گه دهسم ماسی ده رهه مه Taunagai dasem,masi darhama روژ وه روژ دیای مه یله که ت که مه roz va roz dayay,mailakat kama خوزوم وه و روژه،قالیه که م وه رم xozm,vav Roza,Qalyakam varm وه ههزار شادی،قه و مه کان چه رم va hazar sadi,Qaumakan carm ته ون ته خت گولخار حاشیه نه واتی Taun taxt gulxar,hasya,navati شه و قیه که فتیه ته مام ثابادی sauQeya,kaftya,tamam abadi چه قو کهی دهسم یاقوت و مه رجان caQokai dasem,yaQut o marjan عه زیز،ثه و بمری،من له تورهنجان aziz aubemre,men la toranjan قالی ته خت گولخار،له را به ردیدهم Qali taxt gul,xarla ra bar didam له سه یرو سه فهر دونیا که ردیدهم la sair o safar dunya kardidam ***آن قالی که در دست دارم و میبافم،طرح ماهی در هم است (8)- Gata (9)- Hora (10)- Hairan (11)- Lauvk روز به روز میل تو به من کم میشود خوشا به روزی که قالی را تمام کنم با هزار شادی،کسانم را صدا بزنم(دعوت کنم) قالی من که زمینهاش سرخ و حاشیهاش نباتی است نور و روشنایی به آبادی بخشیده است چاقوی دستم یاقوت و مرجان است عزیزش بمیرد،آنکه مرا از تو رنجاند قالی سرخ،مرا خسته کرده است از سیر و سفر دنیا مرا بازداشته است به نظر دکتر محمد مکری در مقدمه کتاب گورانی یا ترانه کردی برای مضامین ترانههای کردیدر اشعار ادبی زبان فارسی کمتر نظیری میتوان یافت و با مراجعه به متن آنها ذوقی سرشار بسانلذتهای معنوی به انسان دست میدهد."