چکیده:
جوامع و گروه های اجتماعی برای استمرار و بقاء و پیمودن روند تکاملی خود، شیوه ها و روش های مختلفی را ابداع و به مرور زمان تکامل بخشیده اند. نهادهای اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و تشکل های اقتصادی ، مشارکت های اجتماعی در قالب همیاری ها و دیگر یاری های سنتی، نمونه هایی از این شیوه هاست که در جنوب شرق ایران، خصوصا بلوچستان، در گذشته جاری بوده و اکنون نیز بخش هایی از آنها به شکل تکامل یافته تر جریان دارد.
این مقاله ضمن معرفی برخی از این نهادها و تشکل های سنتی در بلوچستان از قبیل ، سازمان تقسیم بندی آب زراعی، وقف و اوقاف ، سرین بندی ، تشکلهای مشارکت و بهره برداری ، بجار و حشر، به توصیف کارکردها و رازماندگاری و پویایی آنها می پردازد و از این طریق ، ابعادی از زندگی اقتصادی ـ اجتماعی ساکنان این خطه از کشور را در معرض مطالعه علاقمندان قرار می دهد.
خلاصه ماشینی:
"بدین ترتیب مردم هم به سوئی و از سوی دیگر،محروم شدهاند در مشارکت سازنده برای توسعه و مدرنیسم که هدف این دولتهابوده است و فرجام کار آنکه کاستی گرفتهاند این تشکلها.
با توجه به نوع این مشارکتها،دهلی مینواخته است ضربآهنگی راکه دهگان دستور میداد،به شنیدن بانگ دهل میآمدند و حاضر میشدند مردم و اهل قنات،در محل،برای همکاری و مشارکت.
{Sاگرچه خرمن من رهن میکدههاست#زمان وقف نبینی به نام من درمیS} 2-وک(وقف)1اوکاف(اوقاف) (1)-وقف -وقف کردن بر مساکین چیزی را به راه خدا(آنندراج،منتهی الارب) -آنچه در ملک کسی نباشد و به راه خدا آن را گذاشتن،و در بعضی جاها به معنی مطلق عطا:(غیاثاللغات) -نگه داشتن و حبس کردن عین ملکی است برای ملک واقف آن(نه ملک خدا)و مصرف کردن منفعت آندر راه خدا،و بعضی از فقها گویند،وقف حبس عین است بر ملک خدای تعالی پس بنابراین ملکیت واقفآن به خداوند منتقل میشود(کشاف اصطلاحات الفنون) در اصطلاح قانونی مدنی،حبس عین و تسبیل ثمر است برحسب نبت واقف،وقف عبارت از این است کهعین مال حبس و منافع آن تسبیل شود:(ماده 55 قانون مدنی ایران) وقف دو نوع است: &%01128MMFG011G% سابقهای دیرینه دارد،وقف هماهنگ است و میرسد سابقهاش به گرد آمدن مردمان،یاگرفتن آبادیها،احداث قناتها،پیوستن آبادیها و پدید آمدن شهرها.
هنگام ساختن قنات است،که کاریست دستهجمعی،و به دنبال آن،کشتوکار وتولید،که باز فعالیتی است گروهی،که گذارده میشود پایه وقف هم برای یاری رساندن بههمنوعان و انجام خدماتی که هم زمینه فرهنگی دارد،هم شرعی و عبادی،هم اجتماعی،همدفاعی.
یک علت پیشرفت علوم دینی در بلوچستان این نوع وقف است که هم منشاء زمینهاقتصادی دارد،هم فرهنگی و شرعی و بدین ترتیب تأمین میشود و ملا و میرسد با خیالراحت به وظایفش."