چکیده:
در این مقاله سعی شده است تا زمینه های انسجام ملی چون؛ تداوم سرزمینی، مذهب تشیع، ادغام اجتماعی ناشی از جریانات مهاجرتی و تقسیمات کشوری، ارتباطات، مشارکت در تحولات سیاسی کشور و نقش عوامل فرهنگی توصیف و تحلیل شود.
خلاصه ماشینی:
"آمارهای مهاجرتی سه دورهی سرشماری،قبل ازسرشماری سال 1365 نشان میدهد که استان آذربایجان شرقی از نظر مهاجرفرستیدر بین استانهای کشور صاحب مقام اول بوده و بیشترین مهاجر را روانهاستانهای دیگر کرده است،به طوری که در فاصلهی بین سالهای 1335 تا 1365،1/477/782 نفر از این استان مهاجرت کردهاند(جمالی،1371:91،93،94 و 95).
احداث راهآهن سراسری،در ایجاد ارتباط آسان و کمهزینهی آذربایجان باتهران-به عنوان هستهی سیاسی-و سایر مناطق کشور تحول عمدهای را ایجاد کرده است؛به طوری که مناطق مختلف کشور به صورتی یکپارچه در کنش متقابلفضایی در سطح کشور قرار گرفته است و تهران که قبل از احداث راهآهن ازشهرهای کشور جدا مانده بود به شهرهای شمالی و جنوبی دسترسی پیدا کرد وبسیای از بازرگانان طبقهی متوسط شهرستانها به تهران آمده و به فعالیتپرداختند(کاتم،1371:114).
بررسی آمارهای مسافرین از محدودهی مورد مطالعه،که حجم بالایی ازکنش متقابل را بین مرکز سیاسی کشور و محدودهی مورد مطالعه نشان میدهد،حاکی از آن است که یک ارتباط قوی و مستمر بین این ناحیه و تهران وجود داردکه از جنبههای مختلف میتواند عامل مرکزگرایی باشد،به طوری که مجمعمسافرینی که با وسایط نقلیهی عمومی در طول سال 1374 از دو استان آذربایجانشرقی و اردبیل به تهران و حوزهی شهری تهران مسافرت نمودهاند،نزدیک به 3/5میلیون نفر بودهاند.
صرف نظر از تبعات منفی مهاجرت بیرویه از آذربایجان،بایستی اذعان داشت که این مهاجرتهای گسترده و دگرگونیهای جمعیتی حاصلاز آن،در ادغام آذربایجان در ترکیب کلی کشور مؤثر واقع شده و در تقویتیکپارچگی ملی نقش مهم و مؤثری داشته است."