چکیده:
در این مقاله، ابتدا عوامل اقلیمی، اقتصادی و سیاسی ـ اجتماعی موثر در پیدایش، تکوین و تداوم زندگی عشایری و کوچنشینی در ایران و اطلس قلمرو زیست و پراکندگی جغرافیایی جامعه عشایری که تقریبا شامل 60 درصد از فضای جغرافیایی کشور میشود، بررسی شده و در ادامه، سیر روند تغییر و تحول در جمعیت آنان قبل از 1300 ه . ش. تا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به همراه برخی شاخصهای مربوط به توسعه انسانی در مناطق عشایری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برخی از این شاخصها عبارتند از: آموزش و سوادآموزی، کوچ و تغییرات آن، اقتصاد و نظام بهرهبرداری در عشایر، صنایع دستی، استعدادها و قابلیتها، چالشها و محدودیتها و چشمانداز آینده جامعه عشایری.
خلاصه ماشینی:
"(1)- Pastoral Nomadism قبل از ورود به بحث،تعاریف برخی مفاهیم مربوط به جوامع عشایری که دراین مقاله مورد استفاده قرار گرفتهاند به شرح زیر ارایه میشود: شایر کوچنده عشایر کوچنده به مردمی اطلاق میگردد که حداقل دارای سه ویژگی باشند: 1-ساخت اجتماعی عشیره،مبتنی بر سلسله مراتب ایلی 2-اتکای اصلی معاش به دامداری 3-شیوهی زندگی شبانی مبتنی بر کوچ وچ عشایر عبارت است از حرکت خانوارهای عشایری از نقطهای به نقطهی دیگر،با هدفاستفاده از مراتع برای چرا(تعلیف دامها)که معمولا با شرکت همهی اعضایخانوار،باروبنه،سرپناه قابل حمل و همراه با ایل و طایفه،یا ردههایی از آنها انجاممیگیرد.
به عبارت دیگر،با احتساب دام و مرتع به عنوانیکی از منابع تولید در ایران؛جمعیت و جوامع عشایری با به کارگیری کوچ به عنوانتکنیکی برای بهرهبرداری از علوفه و مرتعی تازه برای تعلیف دامها،درصددبرآمدند که با اتکا به الگوهای انطباق با شرایط محیطی،و همچنین کسب تمهیداتلازم،شیوهی تولید و نظام بهرهبرداری خاصی را به وجود آورند که ویژگی اصلیآن خوداتکایی نسبی اقتصادی،و خود مصرفی بوده و بر این اساس از هزار سالگذشته تاکنون این شیوهی تولید و الگوی زیست استمرار یافته است.
جدول شمارهی 1:توزیع عشایر در استانهای کشور،به تفکیک دورههای استقرار ییلاقیو قشلاقی در سال 1377(سازمان امور عشایر ایران،1381:مرکز آمار ایران،1366 و 67) (به تصویر صفحه مراجعه شود) بر مبنای اطلاعات حاصل از جدول فوق،استانهای کشور از نظر تعداد جمعیتعشایر کوچنده به شرح زیر قابل طبقهبندی هستند: 1-استانهایی که بیش از 100 هزار نفر جمعیت عشایری کوچنده دارند."