چکیده:
در حال حاضر، رقابتپذیری بینالمللی تولیدات از اهمیت ویژهای برخوردار است. در این راستا، مقاله حاضر تلاش دارد تا با توجه به اهمیت و جایگاه صنعت پتروشیمی در تولید و صادرات ایران، مزیت گروه کالاهای این صنعت را طی دوره زمانی 1385-1381، مورد بررسی و اندازهگیری قرار دهد. برای این منظور، از شاخص مزیت نسبی آشکار شده (شاخص مرسوم) و شاخصهای سهم ثابت بازار و شاخص پلان تجاری (شاخصهای جدید)، استفاده شده است. بر اساس نتایج بهدست آمده، علی رغم وجود مزیت نسبی ایران در بیشتر کالاهای صادراتی پتروشیمی، نرخ رشد شاخص مزیت نسبی آشکار شده اکثر گروه کالاهای پتروشیمی دارای نوسان است. همچنین بر اساس شاخص سهم ثابت بازار، عملکرد رقابتی گروه کالاهای پتروشیمی ایران در بازارهای هدف، معمولا منفی برآورد شده است. سرانجام بر اساس شاخص پلان تجاری، هیچکدام از گروه کالاهای پتروشیمی در کل دوره زمانی مورد بررسی قادر به کسب یا حفظ موقعیت رقابتی نشدهاند. بدینترتیب، مزیت رقابتی گروه محصولات پتروشیمی طی دوره مورد بررسی دارای روند مشخص و پایدار نیست. با توجه به عوامل مؤثر بر مزیت رقابتی همچون تکنولوژی، کیفیت و نوآوری، توصیه میشود نوآوری، فعالیتهای تحقیق و توسعه، انتقال کارای تکنولوژی و سرمایهگذاری مستقیم خارجی مورد توجه جدی قرارگیرد.
Currently, international competitiveness of products is a very important issue.
In this regard, we have measured and studied Iran’s competitive advantage in this
paper, for petrochemical product groups during time 2002-2006, with respect to
importance and position of petrochemical industry in Iran's production and export.
For this reason, present paper has used the indices of Revealed Comparative
Advantage (RCA) as traditional index, Constant Market Share (CMS) and Trade
Map (TM) both as new indices in order to measure and study the comparative and
competitive advantages in the industry. Based on the results from this study,
although there is comparative advantage in major petrochemical export products,
growth rate of RCA index is fluctuating for the main part of petrochemical product
groups. Furthermore, Results obtained based on CMS index. indicate negative
competitive performance for Iran's major petrochemical products in target markets.
Finally, based on TM index, none of petrochemical product groups have reached or
sustained competitive position during the whole time under study. Thus, results
indicate no specific and stable trend in competitive advantages for petrochemical
product groups. Considering determinant factors of competitive advantage such as
technology, quality and innovation, it is advised to give more attention to
innovation, R&D activities, efficient import of technology and foreign direct
investment.
خلاصه ماشینی:
در اين راستا، با استفاده از آخرين آمار و اطلاعات در دسترس و بهكارگيري شاخصهاي مزيت نسبي آشكار شده (RCA) ، شاخص پلان تجاري (TM) و شاخص سهم ثابت بازار (CMS) در سطح تجميع 6 رقم نظام طبقهبندي HS، مزيت رقابتي تمامي گروه کالاهاي صنعت پتروشيمي طي دورة زماني 2006-2001، برآورد و بررسي شده است.
بر اساس اين جدول، در سال 2002 صنعت پتروشيمي ايران در 20 گروه کالاي صادراتي با سهم حدود 22 درصد از ارزش صادرات اين صنعت، عنوان برنده در بازارهاي رو به رشد را به خود اختصاص داده است.
شايان گفتن است كه سال 2006 وضعيت مشابهي با سال 2005 دارد، بهطوريکه ايران در 16 گروه کالا با سهم ارزشي حدود 45 درصد ارزش صادرات صنعت پتروشيمي، برندة بازار رو به رشد بوده است، که اين امر اگر چه ظاهراً حاکي از پايداري مزيت صنعت پتروشيمي طي دو سال آخر دورة مورد بررسي است، ولي همانطورکه جدول 6 نشان ميدهد، گروه کالاهای مربوطه طي دو سال 2005 و 2006 متفاوتاند.
در سال 2005، بهبود نسبي در وضعيت صادراتي کالاهايي همچون پروپان، متانول، هيدروکربنهاي P و بنزن مشاهده ميشود، جدول 6- برندگان و بازندگان بازار گروه كالاهاي پتروشيمي ايران با بالاترين سهم ارزش صادراتي طي دورة زماني 2006-2002 (درصد) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} منبع: محاسبات تحقيق بهطوريکه در اين سال ايران در اين کالاها، برنده در بازارهاي رو به رشد محسوب شده است.
Journal of Management, Volume 17, Number 1, P.
International Journal of Operation and Production Management Journal, Volume 23, Number 9, P.
Journal of International Economics, Volume 1, Number 2, P.